Μια πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR) και του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Ιδρύματος (ECF) προειδοποιεί ότι η ΕΕ φαίνεται να κινείται προς μια πιο εθνοτική και κλειστή αντίληψη της «ευρωπαϊκότητας», γεγονός που απειλεί την ίδια την ουσία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Η έκθεση εντοπίζει τρία βασικά «τυφλά σημεία» που θα μπορούσαν να διαβρώσουν την αίσθηση της κοινότητας εντός της ΕΕ.
Σύμφωνα με την έκθεση, η οποία δημοσιεύεται αποκλειστικά από τον Guardian, η «λευκότητα» της πολιτικής της ΕΕ, η χαμηλή συμμετοχή των νέων και η περιορισμένη υποστήριξη για την ευρωπαϊκή ιδέα στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη ενδέχεται να οδηγήσουν σε μια αντίθεση με τις θεμελιώδεις αξίες του μπλοκ.
Μόλις το 3% των ευρωβουλευτών προέρχεται από φυλετικές και εθνοτικές μειονότητες, ενώ το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί στο 10% του πληθυσμού της ΕΕ.
Ο Pawel Zerka, συγγραφέας της έκθεσης και ανώτερος συνεργάτης του ECFR, τόνισε ότι «ο Μάριο Ντράγκι κυριάρχησε στη συζήτηση στις Βρυξέλλες, εστιάζοντας στην ανάγκη αναζωογόνησης της οικονομίας του μπλοκ, η οποία χάνει το ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα». Ωστόσο, υπογράμμισε ότι αν η οικονομία είναι η «μηχανή» της ΕΕ, τότε το «ευρωπαϊκό συναίσθημα» είναι το καύσιμό της. Η κατάσταση του ευρωπαϊκού συναισθήματος απαιτεί άμεση προσοχή, αλλιώς διατρέχουμε τον κίνδυνο να εξαντληθούμε ή να χρησιμοποιούμε «βρώμικα καύσιμα».
Η πλειοψηφία παραμένει πιστή στην ΕΕ
Ο Zerka περιγράφει το «ευρωπαϊκό συναίσθημα» ως την αίσθηση του ανήκειν σε έναν κοινό χώρο, με κοινές αξίες όπως η οικουμενικότητα, η ισότητα και η κοσμικότητα. Παρά τις προκλήσεις, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι πολλοί πολίτες στις περισσότερες χώρες της ΕΕ συνεχίζουν να εμπιστεύονται το μπλοκ και αισθάνονται αισιόδοξοι για το μέλλον του.
Οι συγγραφείς της έκθεσης επισημαίνουν ότι η συμμετοχή στις πρόσφατες ευρωεκλογές έφτασε το 51%, ένα σχετικά υψηλό ποσοστό, και ότι οι περισσότερες από τις 27 εθνικές κυβερνήσεις παραμένουν φιλοευρωπαϊκές.
Αποκλεισμένοι και απογοητευμένοι
Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι όλο και περισσότεροι πολίτες, ιδίως οι μαύροι και μουσουλμάνοι, καθώς και οι νέοι ψηφοφόροι στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, αισθάνονται «αποκλεισμένοι» ή «αδιάφοροι» για την ΕΕ. Πολλοί από αυτούς θεωρούν ότι η ΕΕ είναι «πολύ λευκή» ή «πολύ δυτική», με αποτέλεσμα να απομακρύνονται από την ευρωπαϊκή ιδέα.
Η έκθεση αναφέρει επίσης την αύξηση των ξενοφοβικών αφηγήσεων στην Ευρώπη, ιδιαίτερα μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ. Οι μουσουλμάνοι πολίτες συχνά νιώθουν αποξενωμένοι από τη στήριξη που παρέχουν πολλές κυβερνήσεις προς το Ισραήλ.
Η άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ουγγαρία έχει εντείνει τη ρητορική κατά των μεταναστών, με επιπτώσεις στην κοινωνική συνοχή.
Η «λευκότητα» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
Η έκθεση επισημαίνει επίσης την περιορισμένη ποικιλία εντός των ευρωπαϊκών θεσμών, με μόλις το 3% των ευρωβουλευτών να προέρχεται από φυλετικές και εθνοτικές μειονότητες, σε αντίθεση με το 10% του πληθυσμού της ΕΕ. Πολλές χώρες δεν έχουν παρουσιάσει υποψηφίους από διαφορετικές εθνοτικές ομάδες, γεγονός που ενισχύει την αίσθηση της «λευκότητας» στην πολιτική σκηνή.
Η έκθεση αναγνωρίζει ότι η συμμετοχή των πολιτών στις εκλογές στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη είναι χαμηλή, με πολλές χώρες να μην ξεπερνούν το 40%. Οι πολίτες αυτών των χωρών συχνά απογοητεύονται από τα οφέλη της συμμετοχής στην ΕΕ, ενώ ο ευρωσκεπτικισμός αυξάνεται.
«Καλώς ήρθατε στην Μπάρμπιλαντ»
Η έκθεση, με τίτλο «Καλώς ήρθατε στην Μπάρμπιλαντ», καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η απειλή για το ευρωπαϊκό εγχείρημα προέρχεται από την στροφή προς μια «εθνοτική» αντίληψη της ευρωπαϊκότητας, όπου η ξενοφοβία ανθίζει. Οι πολιτικοί καλούνται να διαφοροποιήσουν τις εκλογικές τους βάσεις και να προωθήσουν τη συμμετοχή των νέων.
Οι φιλοευρωπαίοι πολιτικοί πρέπει να μιλήσουν ανοιχτά για τη μετανάστευση και την ποικιλία, καταγγέλλοντας τη ξενοφοβία και εξηγώντας στους πολίτες ότι τέτοιες συμπεριφορές μπορούν να υπονομεύσουν την κοινωνική ειρήνη. Η ενίσχυση της ευρωπαϊκής ταυτότητας είναι κρίσιμη, προβάλλοντας την ΕΕ ως δύναμη θετικής αλλαγής.
Εάν οι Ευρωπαίοι καταλήξουν να πιστεύουν ότι η ΕΕ δεν τους εκπροσωπεί, το οικοδόμημα της ΕΕ μπορεί να καταρρεύσει ή να μετατραπεί σε μια κλειστή και ξενοφοβική οντότητα, προειδοποιεί η έκθεση.
