Η Συναυλία ως Πολιτική Διαμαρτυρία
Μπορεί μια συναυλία να εξελιχθεί σε ένα συγκρουσιακό γεγονός που θα αμφισβητήσει ανοιχτά ένα σκληρό στρατιωτικό καθεστώς; Η απάντηση είναι καταφατική. Το τραγούδι έχει αποδείξει πολλές φορές τη δύναμή του να κινητοποιεί και να επηρεάζει τον ψυχισμό του ακροατή, λειτουργώντας ως πυροδοτικός μηχανισμός για ανεξέλεγκτες καταστάσεις.
Ειδικά όταν η συναυλία περιλαμβάνει κομμάτια του σπουδαίου Σταύρου Ξαρχάκου ερμηνευμένα από τον αξεπέραστο Νίκο Ξυλούρη, η δυναμική γίνεται ακόμα πιο ισχυρή.
Τα Γεγονότα που Προηγήθηκαν
Το 1973 ήταν μια καθοριστική χρονιά για την Ελλάδα, με τους φοιτητές να βρίσκονται σε πλήρη αναβρασμό. Κατά τη διάρκεια του πέμπτου έτους της δικτατορίας, το 1972, το καθεστώς επιχείρησε να δώσει μια πιο «δημοκρατική» εικόνα, επιτρέποντας κάποιες ελευθερίες στους φοιτητές, ελπίζοντας ότι αυτό θα λειτουργούσε ως «βαλβίδα αποσυμπίεσης».
Οι φοιτητές, όμως, είχαν ήδη οργανωθεί σε Επιτροπές Αγώνα και αμφισβητούσαν ανοιχτά τα διορισμένα από τη χούντα διοικητικά συμβούλια. Οι εκλογές που διεξήχθησαν, αν και υπό την επίβλεψη του καθεστώτος, κέρδισαν φοιτητές προσκείμενοι στη χούντα, γεγονός που προκάλεσε την οργή των φοιτητών.
Στις 5 Φεβρουαρίου 1973, οι φοιτητές του Πολυτεχνείου αποφάσισαν γενική αποχή από τα μαθήματα, ζητώντας νέες ελεύθερες εκλογές. Η αντίδραση της χούντας ήταν σπασμωδική, με την έκδοση του διατάγματος 1347 που επέτρεπε την ανακάλυψη φοιτητών που απείχαν. Αυτή η κίνηση προκάλεσε τις πρώτες έντονες αντιδράσεις.
Στις 21 Φεβρουαρίου 1973, περίπου 4.000 φοιτητές κατέλαβαν το κτίριο της Νομικής Σχολής Αθηνών και, αφού εξασφάλισαν την ασφάλεια του κτιρίου, άρχισαν να φωνάζουν αντιδικτατορικά συνθήματα. Η Πρυτανεία δεν αντέδρασε, ελπίζοντας ότι η κατάσταση θα ηρεμήσει.
Το Θρυλικό «Κονσέρτο ’73»
Μέσα σε αυτό το τεταμένο κλίμα, το δικτατορικό καθεστώς «επιτρέπει» κάποιες συναυλίες, οι οποίες όμως υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο. Ωστόσο, όλοι γνώριζαν ότι σε μια ζωντανή εκδήλωση ο έλεγχος δεν μπορεί να είναι απόλυτος και πάντα κάτι μπορεί να «ξεφύγει».
Ο Σταύρος Ξαρχάκος, που είχε προκαλέσει την προσοχή της χούντας λόγω της συμμετοχής του στην παράσταση «Το Μεγάλο Μας Τσίρκο», προγραμμάτισε μια συναυλία στο γήπεδο του Παναθηναϊκού για τις 2 Ιουλίου 1973. Ωστόσο, αυτή η συναυλία ματαιώθηκε χωρίς καμία εξήγηση.
Αργότερα, ανακοινώθηκε ότι η συναυλία θα πραγματοποιηθεί την 1η Οκτωβρίου, με αλλαγές στο πρόγραμμα. Στο γήπεδο συγκεντρώθηκαν πάνω από 25.000 άτομα, δημιουργώντας μια εστία αντίστασης. Κατά τη διάρκεια της συναυλίας, ο Ξυλούρης ερμήνευσε για πρώτη φορά το «Ήτανε Μια Φορά», και το πλήθος ξεσηκώθηκε φωνάζοντας συνθήματα υπέρ του Σαλβαδόρ Αλλιέντε.
Μετά την ολοκλήρωση της συναυλίας, οι διαδηλωτές κατέβηκαν στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, τραγουδώντας και φωνάζοντας συνθήματα κατά της χούντας. Τα επεισόδια που ακολούθησαν ήταν σοβαρά, με την αστυνομία να επεμβαίνει βίαια.
Όπως είχε δηλώσει ο Μάνος Χατζιδάκις, το «Κονσέρτο ’73» δεν ήταν απλώς μια συναυλία. Ο κόσμος είχε μετατρέψει την εκδήλωση σε ένα πολιτικό γεγονός. Λίγες ημέρες αργότερα, ο Ξυλούρης και ο Ξαρχάκος θα συναντιόντουσαν ξανά σε ένα ιστορικό περιβάλλον, στο προαύλιο του ΕΜΠ, λίγες ώρες πριν την επέμβαση των τανκς.
