Σύμφωνα με διεθνές παρατηρητήριο, οι συγκρούσεις, η βία και οι φυσικές καταστροφές στην Αφρική έχουν οδηγήσει σε δραματική αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, φτάνοντας πέρυσι τα 35 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένα άτομα.
Περίπλοκες κρίσεις
Η κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι οι συγκρούσεις, η βία και οι φυσικές καταστροφές συχνά συνδυάζονται, προκαλώντας περίπλοκες κρίσεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλοί εκτοπισμένοι να αναγκάζονται να μετακινηθούν περισσότερες από μία φορές ή να παραμείνουν σε κατάσταση εκτοπισμού για παρατεταμένες περιόδους, όπως επισημαίνει το IDMC.
Η Αλεξάντρα Μπιλάκ, διευθύντρια του Κέντρου Παρακολούθησης Εσωτερικά Εκτοπισμένων (IDMC), εξηγεί ότι σχεδόν οι μισοί από τους εσωτερικά εκτοπισμένους παγκοσμίως βρίσκονται στην Αφρική. «Παρατηρήσαμε ότι ο αριθμός των εσωτερικά εκτοπισμένων στην αφρικανική ήπειρο έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία 15 χρόνια», τονίζει, προσθέτοντας ότι «η πλειονότητα αυτών των εκτοπισμών προέρχεται από συγκρούσεις και βία, ενώ οι φυσικές καταστροφές γίνονται ολοένα και πιο σημαντικός παράγοντας».
Οι τοπικές και εθνικές αρχές προσπαθούν να βρουν επιπλέον καταλύματα και να προσφέρουν υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης και προστασίας στους εσωτερικά εκτοπισμένους. Ωστόσο, η προσοχή που δίνεται σε αυτούς είναι γενικά μικρότερη από αυτή που λαμβάνουν οι πρόσφυγες που αναζητούν καταφύγιο σε άλλες χώρες, αν και οι αριθμοί τους είναι σημαντικά μεγαλύτεροι και οι ζωές τους έχουν αναστατωθεί εξίσου.
Ο εκτοπισμός των ανθρώπων αυτών έχει σοβαρές συνέπειες για τα μέσα διαβίωσής τους, την πολιτισμική τους ταυτότητα και τους κοινωνικούς δεσμούς των κοινοτήτων τους, καθιστώντας τις πιο ευάλωτες. Το IDMC επισημαίνει σε πρόσφατη έκθεσή του ότι αυτοί οι εκτοπισμοί μπορεί επίσης να ανατρέψουν τα αναπτυξιακά προγράμματα των χωρών, αφού οι εκτοπισμένοι δεν είναι σε θέση να παράγουν εισόδημα ή να πληρώσουν ενοίκια και φόρους.
Πού υπάρχουν οι περισσότεροι εκτοπισμένοι στην Αφρική
Η έκθεση του IDMC δείχνει ότι οι συγκρούσεις και η βία είναι υπεύθυνες για τον εσωτερικό εκτοπισμό 32,5 εκατομμυρίων ανθρώπων στην Αφρική. Το 25% αυτών των εκτοπισμένων βρίσκεται σε πέντε χώρες: τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, την Αιθιοπία, τη Νιγηρία, τη Σομαλία και το Σουδάν. Η Μπιλάκ αναφέρει ότι οι άνθρωποι που εκτοπίστηκαν λόγω συγκρούσεων πριν από 10, 15 ή και 20 χρόνια δεν έχουν καταφέρει να επιστρέψουν στις εστίες τους, με νέα κύματα βίας να προστίθενται συνεχώς σε προηγούμενα.
Επιπλέον, οι φυσικές καταστροφές, κυρίως οι πλημμύρες, αυξάνονται στην Αφρική, καθώς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γίνονται πιο αισθητές. Ο αριθμός των εκτοπισμένων λόγω φυσικών καταστροφών έχει εξαπλασιαστεί από το 2009 έως το 2023, φτάνοντας από 1,1 εκατομμύρια εκτοπισμούς ετησίως σε 6,3 εκατομμύρια. Περισσότερα από τα τρία τέταρτα αυτών των μετακινήσεων οφείλονται σε πλημμύρες, ενώ η ξηρασία προκαλεί το 11%.
Η Σύμβαση της Αφρικανικής Ένωσης για την Προστασία και την Παροχή Βοήθειας στους Εσωτερικά Εκτοπισμένους είναι ένα σημαντικό εργαλείο για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Υιοθετήθηκε το 2009 και τέθηκε σε ισχύ τον Δεκέμβριο του 2012, και είναι η πρώτη και μοναδική περιφερειακή νομικά δεσμευτική συμφωνία για τους εσωτερικούς εκτοπισμούς. Τριάντα τέσσερις αφρικανικές χώρες έχουν επικυρώσει τη σύμβαση, και πολλές από αυτές έχουν θέσει σε εφαρμογή νομικό πλαίσιο και έχουν επενδύσει σημαντικά στην επίλυση του προβλήματος, αν και οι κυβερνήσεις συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις.
Σύμφωνα με τη Μπιλάκ, το «κλειδί του προβλήματος» είναι να γίνουν περισσότερα για την εδραίωση της ειρήνης και της διπλωματίας.
Οι εσωτερικά εκτοπισμένοι στην Αφρική επιχειρούν να επιβιώσουν κάτω από δύσκολες συνθήκες.
