Η Βασιλεία στην Ελλάδα τυπικά έληξε με το δημοψήφισμα για το Πολιτειακό που πραγματοποιήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 1974. Ωστόσο, η ουσιαστική της κατάρρευση είχε συμβεί επτά χρόνια νωρίτερα, όταν η βασιλική οικογένεια αναγκάστηκε να καταφύγει στη Ρώμη μετά από το αποτυχημένο αντιπραξικόπημα της 13ης Δεκεμβρίου 1967. Αυτό το γεγονός σήμανε το τέλος μιας βασιλικής δυναστείας που διαρκούσε πάνω από έναν αιώνα στη χώρα μας.
Η αποτυχία του αντικινήματος
Το αντικίνημα, όπως έχει καταγραφεί στην ιστορία, ήταν κακώς σχεδιασμένο και με πολλές διαρροές, γεγονός που το καθόρισε από την αρχή να αποτύχει. Αντί να πετύχει τους στόχους του, ενίσχυσε τους πραξικοπηματίες και εδραίωσε το καθεστώς, το οποίο περιόρισε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Το καλοκαίρι του 1973, η Χούντα προχώρησε στην κατάργηση της μοναρχίας στην Ελλάδα, με τον Γεώργιο Παπαδόπουλο να ανακοινώνει την εγκαθίδρυση μιας «Κοινοβουλευτικής Προοδευτικής Δημοκρατίας».
Ο Κωνσταντίνος Β’, αν και αρχικά συνεργάστηκε με τους πραξικοπηματίες, γρήγορα συνειδητοποίησε ότι η εξουσία του είχε περιοριστεί. Στήριζε την ελπίδα του στην πίστη των στρατιωτικών δυνάμεων προς το πρόσωπό του, αλλά δεν είχε την ικανότητα να διαχειριστεί αποτελεσματικά το Ναυτικό και την Αεροπορία, οι οποίες παρέμεναν στο πλευρό του.
Από τις 6 Δεκεμβρίου, είχε ενημερώσει ανώτερους αξιωματικούς για το σχέδιο του, το οποίο περιλάμβανε συντονισμένη κινητοποίηση στρατιωτικών δυνάμεων σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, με επίκεντρο τη Βόρεια Ελλάδα. Ωστόσο, παρά τις προειδοποιήσεις από συνεργάτες του, δεν έδειχνε να αντιλαμβάνεται τα αρνητικά σημάδια. «Δεν υπάρχει χρόνος πια. Τώρα το παν κινείται…» φέρεται να είπε στον γενικό επιθεωρητή Στρατού, αντιστράτηγο Μανέττα.
Η επιχείρηση στην Καβάλα
Το πρωί της 13ης Δεκεμβρίου, ο Βασιλιάς αναχώρησε από την Αθήνα με την οικογένειά του και στενούς συνεργάτες για την Καβάλα, όπου προσπάθησε να συγκεντρώσει τις τοπικές στρατιωτικές δυνάμεις. Κλήθηκαν αξιωματικοί να κινητοποιήσουν μονάδες για να αντιμετωπίσουν τους πραξικοπηματίες, αλλά οι ελπίδες του διαψεύστηκαν. Οι περισσότεροι στρατιωτικοί διοικητές παρέμειναν πιστοί στο καθεστώς ή επέδειξαν διστακτικότητα.
Η χούντα, ενημερωμένη για το αντικίνημα, αντέδρασε γρήγορα. Ένα από τα μέτρα που ελήφθησαν ήταν η διακοπή των τηλεπικοινωνιών μεταξύ Βόρειας και Νότιας Ελλάδας. Οι συντονισμένες ενέργειες των Συνταγματαρχών, οι οποίοι είχαν εμπειρία σε συνωμοτικές δράσεις, αποδυνάμωσαν οποιαδήποτε απόπειρα αντίστασης.
Την ίδια στιγμή, η 10η μεραρχία Σερρών, υπό την ηγεσία του αντισυνταγματάρχη Πίνδαρου Γκίλλα, κινήθηκε κατά της Καβάλας με στόχο να ανακόψει την κάθοδο μονάδων του στρατηγού Περίδη και να πλήξει το αντικίνημα στην καρδιά του.
Ενώ το Ναυτικό και η Αεροπορία παρέμεναν πιστά στον βασιλιά, ο Κωνσταντίνος δεν γνώριζε πώς να τα αξιοποιήσει. Ο κύκλος του τον προέτρεψε να αποφύγει οποιαδήποτε πράξη που θα μπορούσε να προκαλέσει αιματοχυσία, ειδικά σε μια κρίσιμη περίοδο με την Τουρκία. Οι συνεχείς κακές ειδήσεις τον αποθάρρυναν.
Τα ξημερώματα της 14ης Δεκεμβρίου, ο βασιλιάς ζήτησε από τους δικούς του να φύγουν. Υπό καταρρακτώδη βροχή, ξεκίνησαν για το αεροδρόμιο. Η απογείωση ήταν δύσκολη, αλλά τελικά, στις 3.20 το πρωί, ο βασιλιάς, η οικογένειά του και ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Κόλλιας αναχώρησαν για τη Ρώμη.
Η κήρυξη της αποτυχίας
Ο ραδιοσταθμός Αθηνών ανακοίνωσε ότι «Η Αντεπανάσταση απέτυχε πλήρως. Από όλα τα σημεία της Ελλάδος καταφθάνουν αναφορές ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας είναι στο πλευρό της εθνικής επαναστατικής κυβέρνησης της 21ης Απριλίου. Ησυχία επικρατεί σε ολόκληρη τη χώρα. Οι συνωμότες και ο Κωνσταντίνος προσπαθούν να διαφύγουν κρυπτόμενοι από τον Στρατό από χωρίου εις χωρίον.
Ενώ ο βασιλιάς βρισκόταν ακόμα στην Ελλάδα, στις 9.30 το βράδυ της 13ης Δεκεμβρίου, ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Α΄ όρκισε τον Αντιστράτηγο Γεώργιο Ζωιτάκη ως αντιβασιλέα. Ο Ζωιτάκης ζήτησε από τον Παπαδόπουλο να αναλάβει τα καθήκοντα πρωθυπουργού. Οι αξιωματικοί της χούντας, εξοργισμένοι, κατέβασαν τις φωτογραφίες των βασιλέων από τα κυβερνητικά κτίρια.
Η ολοκλήρωση της μοναρχίας
Η αποτυχία του αντικινήματος είχε σοβαρές συνέπειες. Πρώτον, εδραίωσε τη χούντα, η οποία διατήρησε απόλυτο έλεγχο και δεν αντιμετώπισε άλλες σοβαρές εσωτερικές απειλές μέχρι την πτώση της το 1974. Δεύτερον, ο Κωνσταντίνος απομακρύνθηκε οριστικά από την εξουσία, γεγονός που σήμανε το τέλος της μοναρχίας στην Ελλάδα, η οποία καταργήθηκε επίσημα το 1974 μέσω δημοψηφίσματος.
Μετά την αναχώρησή του από την Ελλάδα, ο Κωνσταντίνος επιχείρησε να αποστασιοποιηθεί από τους συνταγματάρχες. Υποστήριξε ότι η υπογραφή του είχε πλαστογραφηθεί και ότι είχε εκβιαστεί με απειλές κατά της οικογένειάς του. Επίσης, δήλωσε ότι εξέφρασε την αντίθεσή του στο πραξικόπημα, ποζάροντας συνοφρυωμένος στη φωτογραφία της ορκωμοσίας της χουντικής κυβέρνησης, στέλνοντας έτσι ένα μήνυμα δυσαρέσκειας στον ελληνικό λαό.
