Η παρουσία της Ρωσίας στη Μεσόγειο έχει στενή σχέση με τη δυναστεία Ασαντ στη Συρία εδώ και 50 χρόνια. Όταν ο Χαφέζ αλ-Ασαντ, πατέρας του Μπασάρ, ανέλαβε την προεδρία της Συρίας το 1971, η Σοβιετική Ένωση υπέγραψε μια συμφωνία για τη μίσθωση ενός λιμανιού στο Ταρτούς, αποκτώντας σταδιακά δύο στρατιωτικές βάσεις, με τη δεύτερη να είναι η αεροπορική βάση Χμεϊμίμ.
Το Κρεμλίνο φαίνεται προς το παρόν να έχει αποφύγει μια άτακτη αποχώρηση των δυνάμεών του από τη Συρία.
Η ρωσική στρατιωτική παρουσία στη Συρία είναι τώρα σε κίνδυνο, κυρίως λόγω της ξαφνικής κατάρρευσης του καθεστώτος Ασαντ. Το Κρεμλίνο, το οποίο έχει προσφέρει πολιτικό άσυλο στον Μπασάρ αλ-Ασαντ και την οικογένειά του, φαίνεται να έχει αποφύγει μια άτακτη αποχώρηση, σύμφωνα με τον «Economist», αλλά η επιρροή του στη νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ ενδέχεται να μειωθεί.
Η Συρία ήταν σημαντικός εταίρος της Ρωσίας πολύ πριν από τον εμφύλιο πόλεμο. Ο Βίκτορ Τσιρκόφ, διοικητής του ρωσικού ναυτικού το 2012, είχε δηλώσει: «Οι δύο βάσεις στη Συρία είναι απαραίτητες για εμάς. Λειτουργούσαν και θα συνεχίσουν να λειτουργούν».
Η ρωσική στρατιωτική δράση επεκτάθηκε δραματικά το 2015, όταν η Μόσχα παρενέβη για να στηρίξει το καθεστώς Ασαντ απέναντι στους αντάρτες. Στην αεροπορική βάση Χμεϊμίμ, η Ρωσία έστειλε μαχητικά αεροσκάφη που επιτέθηκαν στους αντάρτες, ενώ ναυτικές δυνάμεις στο Ταρτούς ενίσχυσαν τη στρατηγική της.
Σύμφωνα με δορυφορικές φωτογραφίες, από τις 9 Δεκεμβρίου, τα ρωσικά πολεμικά πλοία που βρίσκονταν στο Ταρτούς παραμένουν περίπου 8 χιλιόμετρα μακριά από το λιμάνι, αποφεύγοντας τον κίνδυνο. Σε μια ξεχωριστή εξέλιξη, το ισραηλινό ναυτικό ανακοίνωσε ότι χρησιμοποίησε πυραύλους κατά πλοίων για να καταστρέψει συριακά πολεμικά σκάφη στον κόλπο Μινέτ ελ-Μπεϊντά και στο λιμάνι της Λατάκιας.
Συρία: Απαραίτητα μέτρα
Εκπρόσωπος του Κρεμλίνου δήλωσε ότι η Ρωσία έχει λάβει «τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσει την ασφάλεια των στρατιωτικών βάσεων στη Συρία». Ένα από αυτά τα μέτρα φαίνεται να είναι η αλλαγή της ρητορικής προς τους αντάρτες, οι οποίοι πλέον αναφέρονται ως «ένοπλη αντιπολίτευση» αντί για «τρομοκράτες».
Η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, η πιο ισχυρή ομάδα ανταρτών, φαίνεται να διατηρεί ρεαλιστική στάση και να κρατά ανοιχτές τις επιλογές συνεργασίας με τη Ρωσία. Ο Μάικλ Κόφμαν από το Carnegie Endowment for International Peace αναφέρει ότι η ομάδα πιθανώς θα επιτρέψει στη Ρωσία να διατηρήσει τη βάση της με αντάλλαγμα όπλα ή διπλωματική υποστήριξη, αν και οποιαδήποτε συμφωνία θα είναι πιθανώς προσωρινή.
Η Ρωσία «διαπραγματεύεται τους όρους», προσθέτει ο Κόφμαν, με τις συζητήσεις να είναι σε εξέλιξη. Ωστόσο, η Μόσχα πιθανότατα θα χρειαστεί να αποχωρήσει από τις βάσεις της στη Συρία.
Μεγάλη επιρροή
Η απώλεια των βάσεων θα έχει σημαντικές συνέπειες για τη Ρωσία. Η παρουσία της στο Ταρτούς, αν και μέτρια, περιλάμβανε υποβρύχια και φρεγάτες που ήταν ικανά να πλήξουν στόχους του ΝΑΤΟ στη Νότια Ευρώπη. Η Ρωσία μπορούσε να στέλνει μεγαλύτερους στολίσκους νότια, γνωρίζοντας ότι θα μπορούσαν να ανεφοδιαστούν.
Η σημασία του Ταρτούς αυξήθηκε μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, όταν η Τουρκία περιόρισε την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα. Χωρίς το Ταρτούς, οι ρωσικές ναυτικές επιχειρήσεις στη Μεσόγειο θα γίνουν πιο περιορισμένες και σποραδικές.
Η Αλγερία και η Αίγυπτος, δύο εναλλακτικές τοποθεσίες, είναι απίθανο να δεχθούν ρωσικές δυνάμεις λόγω των γεωπολιτικών ανησυχιών. Η Ρωσία έχει συζητήσει με το Σουδάν για την κατασκευή ναυτικής βάσης, αλλά το Πορτ Σουδάν δεν διαθέτει την απαραίτητη υποδομή.
Επομένως, η Ρωσία μπορεί να στραφεί προς το Τομπρούκ στη Λιβύη, όπου ο Χαλίφα Χαφτάρ, που διατηρεί στενές σχέσεις με τη Μόσχα, έχει φιλοξενήσει ρωσικά πλοία στο παρελθόν. Ωστόσο, χωρίς τις κατάλληλες υποδομές, η νέα τοποθεσία δεν θα εξυπηρετήσει πραγματικά τις ρωσικές δυνάμεις.
Μικρότερο πλήγμα
Η απώλεια της αεροπορικής βάσης Χμεϊμίμ θα είναι επίσης πλήγμα για τη Ρωσία, αν και μικρότερο. Αυτή η βάση, στρατηγικά τοποθετημένη, επέτρεπε στη Μόσχα να στέλνει προμήθειες σε μισθοφορικές δυνάμεις στη Λιβύη, το Σουδάν, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και το Μάλι. Ωστόσο, υπάρχουν τρεις εναλλακτικές αεροπορικές βάσεις στη Λιβύη που μπορεί να χρησιμοποιήσει η Ρωσία.
Προσωπικό και εξοπλισμός φαίνεται να αποχωρούν ήδη από το Χμεϊμίμ, υποδεικνύοντας ότι η Ρωσία προετοιμάζεται για τις επόμενες εξελίξεις.
