Η Τελική Παρακμή: Μαθηματικά Μοτίβα Στις Σχέσεις
Όσοι έχουν βιώσει έναν χωρισμό συχνά περιγράφουν την εμπειρία ως χαοτική και απρόβλεπτη. Συνήθως, περιλαμβάνει αποκαλύψεις προδοσίας, έντονες αντιπαραθέσεις ή μια σταδιακή συναισθηματική απομάκρυνση. Όμως, τι θα συνέβαινε αν οι χωρισμοί ακολουθούσαν ένα μαθηματικό μοτίβο; Μήπως η κατάρρευση μιας σχέσης είναι πιο προβλέψιμη από όσο νομίζουμε, εξίσου αναγνωρίσιμη με τις φάσεις του φεγγαριού;
Τι Είναι το Φαινόμενο της «Τελικής Παρακμής»;
Μια πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Journal of Personality and Social Psychology προσφέρει μια ενδιαφέρουσα προοπτική στην κατανόηση των σχέσεων. Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι η φθίνουσα πορεία των σχέσεων δεν είναι τυχαία, αλλά πιθανόν να ακολουθεί ένα προβλέψιμο μοτίβο πτώσης σε δύο φάσεις, το οποίο μπορούμε να μετρήσουμε, να παρακολουθήσουμε και ίσως να προβλέψουμε με ακρίβεια.
Οι ερευνητές, Janina Bühler από το Πανεπιστήμιο Johannes Gutenberg του Mainz και Ulrich Orth από το Πανεπιστήμιο της Βέρνης, ανέλυσαν δεδομένα από 4 σημαντικές διαχρονικές μελέτες σε διάφορες χώρες και πολιτισμούς. Διαπίστωσαν ότι τα ζευγάρια που πρόκειται να χωρίσουν περνούν αρχικά από μια ήπια πτώση της ευτυχίας τους, φαινόμενο που μπορεί να διαρκέσει χρόνια, και ακολουθεί μια δεύτερη, πολύ πιο απότομη πτώση, που γίνεται πιο έντονη τους τελευταίους μήνες ή χρόνους πριν από τον χωρισμό.
Ποιοι Είναι οι Άξονες της Έρευνας;
Μέσα στην έρευνα, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν τον όρο «τελική παρακμή», που παλαιότερα περιγράφει την επιδείνωση των γνωστικών ικανοτήτων και της ευτυχίας πριν από τον θάνατο. «Η έρευνά μας δείχνει ότι οι ρομαντικές σχέσεις ακολουθούν αντίστοιχα προβλέψιμα μοτίβα πριν από τη λήξη τους», επισημαίνουν. Σημαντικό είναι ότι, ενώ οι σχέσεις συχνά αξιολογούνται με βάση τη διάρκεια τους, στην πραγματικότητα «ο χρόνος που απομένει μέχρι τον χωρισμό αποκαλύπτει περισσότερα για την υγεία της σχέσης».
Η Δυσαναλογία Στα Συναισθήματα: Ποιος Είναι Αυτός που Φεύγει;
Ένα ιδιαίτερο εύρημα της μελέτης είναι η χρονική και συναισθηματική ασυμμετρία μεταξύ των συντρόφων. Το άτομο που θα αποφασίσει τελικά να αποχωρήσει από τη σχέση συνήθως αρχίζει να αισθάνεται τη φθορά πολύ νωρίτερα. Αυτή η δυσαρέσκεια αναπτύσσεται σταδιακά και η συναισθηματική αποστασιοποίηση μπορεί να ξεκινήσει χρόνια πριν από το χωρισμό. Σε αντίθεση, ο σύντροφος που δεν αναλαμβάνει την πρωτοβουλία φαίνεται να συλλαμβάνει την επιδείνωση πολύ πιο αργά. «Τα άτομα που δέχονται τον χωρισμό εισέρχονται στη φάση της τελικής παρακμής αργότερα, αλλά η πτώση τους είναι πιοέντονη», καταγράφεται στη μελέτη. Αυτό εξηγεί γιατί για έναν σύντροφο ο χωρισμός μπορεί να είναι «κεραυνός εν αιθρία», ενώ ο άλλος φαίνεται να είναι ήδη προετοιμασμένος.
Τα Σημάδια της Τελικής Παρακμής
Έχει παρατηρηθεί ότι πολλοί άνθρωποι διαισθάνονται πότε η σχέση τους προχωρά σε αρνητική τροχιά. Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι αυτά τα συναισθήματα δεν είναι απλώς υποκειμενικές απόψεις, αλλά αντικατοπτρίζουν μια παρόμοια πορεία χωρισμού που παρατηρείται σε όλους τους πολιτισμούς, τις ηλικιακές ομάδες και τους τύπους σχέσεων.
Δύο Φάσεις της Επικείμενης Παρακμής
Κατά τη διάρκεια της έρευνας, οι ερευνητές παρακολούθησαν χιλιάδες ζευγάρια στο διάστημα, καταγράφοντας την ετήσια ικανοποίησή τους από τις σχέσεις τους. Παρατηρήθηκε ένα σταθερό μοτίβο: «Η πτώση πριν από τον χωρισμό μπορεί να χωριστεί σε δύο φάσεις – μία πρώιμη, η οποία χαρακτηρίζεται από ήπια πτώση, και μια τελική, που είναι απότομη». Η μεταφορά ανάμεσα σε αυτές τις φάσεις -γνωστή και ως «σημείο μετάβασης» -καταγράφηκε σε ένα χρονικό διάστημα που κυμαινόταν από 7 μήνες έως και 2,3 χρόνια πριν από τον πραγματικό χωρισμό.
Είναι Δυνατόν Να Επανακάμψει Μια Σχέση Μετά το Σημείο Μετάβασης;
Για πολλά ζευγάρια, η σχέση μπορεί να έχει ουσιαστικά τελειώσει πολύ πριν λίγες κάποιες επίσημες διαδικασίες. Ωστόσο, οι επιστήμονες προσφέρουν μια «αχτίδα» ελπίδας. Η αναγνώριση των σημείων προόδου που οδηγούν στην τελική παρακμή μπορεί να προσφέρει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να λάβουν πιο συνειδητές αποφάσεις – είτε για να ζητήσουν βοήθεια είτε για να προχωρήσουν. Η χρονοδρομική παρέμβαση, «εάν το μέλος του ζευγαριού που δεν είναι ικανοποιημένο βρίσκεται ακόμη στην προτελευταία φάση και δεν έχει φτάσει στο μεταβατικό σημείο, οι προσπάθειες βελτίωσης της σχέσης είναι πιθανότερο να αποδώσουν».
Επομένως, μια έγκαιρη παρέμβαση, είτε με την υποστήριξη ενός ειδικού είτε μέσω ανοιχτής επικοινωνίας, μπορεί να αναστρέψει τη νευρική κρίση στις σχέσεις. Για τους θεραπευτές ζευγαριών και τους συμβούλους σχέσεων, αυτά τα ευρήματα αποτελούν πολύτιμο εργαλείο: η αξιολόγηση της κατάστασης της σχέσης μπορεί να δείξει αν υπάρχει ακόμα περιθώριο επανασύνδεσης ή αν έχει ήδη διασχιστεί το σημείο μη επιστροφής.
