Από την ημέρα που αποχώρησε από την Καγκελαρία πριν από τρία χρόνια, η Ανγκελα Μέρκελ έχει τηρήσει μια αυστηρή δέσμευση να μην εμπλέκεται στις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις ή δημόσιες συζητήσεις. Στις σπάνιες δημόσιες εμφανίσεις της, η προσοχή επικεντρώνεται στα δικά της επιτεύγματα, αποφεύγοντας οποιαδήποτε αναφορά που θα μπορούσε να θεωρηθεί δημόσια νουθεσία προς τον διάδοχό της. Ακόμη και στην τελετή που διοργάνωσε το κόμμα της CDU για τα 70ά γενέθλια της Μέρκελ, τον περασμένο Σεπτέμβριο, οι ομιλητές ήταν άλλοι που αναφέρθηκαν στο έργο και την κληρονομιά της.
Η Μέρκελ αναμένεται να «μιλήσει» μέσω της παρουσίασης των απομνημονευμάτων της, που θα κυκλοφορήσουν στις 26 Νοεμβρίου στη Γερμανία και σε άλλες χώρες όπου έχουν εξασφαλιστεί τα δικαιώματα του βιβλίου. Είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς θα ερμηνεύσει τις πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις, οι οποίες αναμφίβολα θα της θυμίσουν πολλές από τις δικές της εμπειρίες, κρίσιμες για την πολιτική της πορεία.
Για παράδειγμα, ο Ντόναλντ Τραμπ επιστρέφει στον Λευκό Οίκο, ενώ την ίδια ημέρα ο Κρίστιαν Λίντνερ αποχώρησε από την τρικομματική κυβέρνηση του Όλαφ Σολτς. Η Μέρκελ είχε συνεργαστεί αλλά και συγκρουστεί με αυτούς τους δύο πολιτικούς κατά τη διάρκεια της θητείας της.
Η δύσκολη «χημεία» με τον Ντόναλντ Τραμπ
Η εμπειρία της Μέρκελ με τον Ντόναλντ Τραμπ κατά την πρώτη του θητεία ως πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ιδιαίτερα τραυματική. Όταν τον επισκέφθηκε για πρώτη φορά στον Λευκό Οίκο, οι κάμερες κατέγραψαν τη δημόσια άρνησή του να της δώσει το χέρι, προκαλώντας την απορία της Μέρκελ. Η «χημεία» μεταξύ τους ήταν ανύπαρκτη, και σύντομα προέκυψαν πολιτικές συγκρούσεις, με τη Μέρκελ να υπερασπίζεται τις αρχές και τις αξίες της Δύσης απέναντι στις επιθέσεις του Τραμπ. Ένα χαρακτηριστικό στιγμιότυπο ήταν η φωτογραφία της Μέρκελ, πανίσχυρης καγκελαρίου, ανάμεσα στους ηγέτες του κόσμου, με τον Τραμπ απέναντί της στη σύνοδο κορυφής της G7 στον Καναδά το 2018.
Η Μέρκελ συνειδητοποίησε γρήγορα την αλλαγή που είχε φέρει ο Τραμπ στις γερμανικές-αμερικανικές σχέσεις, δηλώνοντας το 2017 ότι οι εποχές που μπορούσαν να βασίζονται απόλυτα σε άλλους είχαν παρέλθει. Αυτή η διαπίστωση αναδείχθηκε ως ιστορική καμπή για τη Γερμανία και την Ευρώπη, και η καμπή αυτή ήρθε πέντε χρόνια αργότερα με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου
Στα απομνημονεύματά της, με τίτλο «Ελευθερία», η Μέρκελ αναφέρεται στους πρωταγωνιστές της εποχής της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου, που συμπληρώνει 35 χρόνια. Τη μέρα εκείνη, η Μέρκελ βρισκόταν στη σάουνα και έμαθε αργότερα για το άνοιγμα του Τείχους. Παρά το γεγονός ότι δεν ηγήθηκε της επανάστασης, είχε την οξυδέρκεια να αναγνωρίσει την ευκαιρία και να προχωρήσει στην πολιτική σκηνή, αρχικά ως υπουργός και αργότερα ως καγκελάριος.
Η θητεία της καλύπτει μια σημαντική περίοδο για τη Γερμανία και την Ευρώπη, που σημαδεύτηκε από πολλές κρίσεις, όπως η κατάρρευση της Lehmann Brothers και η προσφυγική κρίση του 2015. Οι επιλογές της, έστω και αν περιλάμβαναν στοιχεία της προσωπικής της ιστορίας από την εποχή της DDR, ήταν συχνά «χωρίς εναλλακτική». Για παράδειγμα, κατά την προσφυγική κρίση, δεν ήθελε να είναι η καγκελάριος που έκλεισε τα σύνορα της Γερμανίας.
Η διαχείριση των κρίσεων
Στις λίγες συνεντεύξεις της μετά την αποχώρησή της, η Μέρκελ απέφυγε να δώσει σαφείς απαντήσεις σχετικά με την πολιτική της. Γνωρίζει καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο ηγέτη τον Βλαντίμιρ Πούτιν, με τον οποίο είχε συνάντηση τον Αύγουστο του 2021. Έξι μήνες αργότερα, η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία. Στην πρώτη της δημόσια τοποθέτηση μετά από καιρό, δήλωσε ότι πρέπει να γίνουν τα πάντα για την αποκατάσταση της κυριαρχίας της Ουκρανίας.
Η Μέρκελ αποχώρησε από την Καγκελαρία μετά από 16 χρόνια, επιλέγοντας να φύγει και όχι μετά από ήττα. Το κόμμα της CDU χρειάστηκε τρία χρόνια για να επανακαθορίσει τη θέση του στο πολιτικό φάσμα, ενώ οι πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων χρόνων αναδεικνύουν τη διαχείριση των κρίσεων που έκανε η Μέρκελ κατά τη διάρκεια της θητείας της. Τα απομνημονεύματά της ίσως προσφέρουν απαντήσεις στα αναπάντητα ερωτήματα.
