Από το 2018 έως το 2021, η Ευρωπαϊκή Ένωση χορήγησε σημαντικές αγροτικές επιδοτήσεις σε εταιρείες που ανήκουν σε περισσότερους από δώδεκα δισεκατομμυριούχους, όπως αποκάλυψε ο Guardian. Στον κατάλογο αυτό περιλαμβάνονται επιχειρήσεις που ανήκουν στον πρώην πρωθυπουργό της Τσεχίας, Αντρέι Μπάμπις, και τον Βρετανό επιχειρηματία Τζέιμς Ντάισον.
Σύμφωνα με ανάλυση των επίσημων αλλά αδιαφανών στοιχείων από τα κράτη μέλη της ΕΕ, οι δισεκατομμυριούχοι αυτοί ήταν οι «τελικοί δικαιούχοι» που συνδέονται με 3,3 δισ. ευρώ αγροτικών επιδοτήσεων κατά την τετραετία, την ώρα που χιλιάδες μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις έκλειναν.
Στον κατάλογο των 17 «τελικών δικαιούχων» που περιλαμβάνονται στη λίστα των πλουσίων του Forbes για το 2022, βρίσκονται ο Μπάμπις, ο οποίος αθωώθηκε τον Φεβρουάριο για απάτη που σχετίζεται με αγροτικές επιδοτήσεις, ο Ντάισον, του οποίου η εταιρεία έλαβε πληρωμές πριν από το Brexit, και ο Κινέζος επενδυτής Γκουαντσάνγκ Γκούο, ιδιοκτήτης της ποδοσφαιρικής ομάδας Wolves.
Άλλοι δισεκατομμυριούχοι που επωφελήθηκαν από τα κονδύλια των φορολογούμενων της ΕΕ περιλαμβάνουν τον Γερμανό μεγιστάνα του κρέατος Κλέμενς Τόννις, τον Δανό ιδιοκτήτη γης Άντερς Χολχ Πόβλσεν και τον Δανό κατασκευαστή παιχνιδιών Κίελντ Κερκ Κρίστιανσεν, πρώην διευθύνοντα σύμβουλο της Lego.
«Η συντριπτική πλειονότητα των αγροτών αγωνίζεται να ζήσει», ανέφερε Γάλλος βιοκαλλιεργητής και ευρωβουλευτής.
Κριτήριο επιδοτήσεων: η έκταση γης και όχι η οικονομική κατάσταση
«Η κατάσταση είναι απαράδεκτη», δήλωσε ο Μπενουά Μπιτό, Γάλλος βιοκαλλιεργητής και ευρωβουλευτής των Πρασίνων. «Η πλειονότητα των αγροτών παλεύει για την επιβίωσή της». Η ΕΕ κατανέμει το ένα τρίτο του συνολικού προϋπολογισμού της στους αγρότες μέσω της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΑΠ), η οποία βασίζεται στην έκταση γης που κατέχει ο αγρότης, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές ανάγκες στήριξης.
Η έλλειψη διαφάνειας, οι αυστηροί κανόνες προστασίας της ιδιωτικής ζωής και οι περίπλοκες αλυσίδες ιδιοκτησίας καθιστούν δύσκολη την παρακολούθηση των επιδοτήσεων. Σε μελέτη που ανέθεσε η επιτροπή δημοσιονομικού ελέγχου του Ευρωκοινοβουλίου το 2021, αναφέρθηκε ότι είναι «de facto αδύνατο» να προσδιοριστούν με ακρίβεια οι μεγαλύτεροι τελικοί δικαιούχοι της χρηματοδότησης της ΕΕ.
Για την εκτίμηση των δικαιούχων, οι ερευνητές συνέδεσαν δεδομένα από τις αγροτικές επιδοτήσεις με εμπορικές βάσεις δεδομένων, εντοπίζοντας τα άτομα που κατέχουν τουλάχιστον το 25% μιας εταιρείας σε κάθε στάδιο της αλυσίδας ιδιοκτησίας.
Το 50-80% των επιδοτήσεων αφορά τη ζωική γεωργία, δηλαδή την τροφή που αγοράζουν οι κτηνοτρόφοι.
Δισεκατομμυριούχοι και γεωργικές επιδοτήσεις
Ο Νταμίρ Γκότζσιτς, ερευνητής χρηματοπιστωτικών αγορών, ανέφερε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις οι ερευνητές δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν τα χρήματα επειδή αυτά διοχετεύθηκαν σε περιφερειακούς φορείς που αναδιανέμουν τα κονδύλια. «Ιδανικά, θα έπρεπε να εστιάσουμε στους εκατομμυριούχους, αλλά δεν υπάρχει διαθέσιμος κατάλογος», είπε. Στην ανάλυση διαπιστώθηκε ότι τουλάχιστον 17 δισεκατομμυριούχοι έλαβαν αγροτικές επιδοτήσεις μέσω εταιρειών που τους ανήκουν κατά τη διάρκεια της τετραετίας.
Το συνολικό ποσό που συνδέεται με αυτούς τους δισεκατομμυριούχους ανέρχεται σε 3,3 δισ. ευρώ, ωστόσο η περίπλοκη αλυσίδα ιδιοκτησίας καθιστά δύσκολη την ακριβή εκτίμηση των ποσών ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής τους.
Οι επιστήμονες έχουν επισημάνει τα «στρεβλά κίνητρα» της ΚΑΠ, που ενθαρρύνουν τους αγρότες να καταστρέφουν το περιβάλλον. Εκτιμούν ότι το 50% έως 80% των γεωργικών επιδοτήσεων της ΕΕ κατευθύνονται στη ζωική γεωργία, παρά σε τρόφιμα που θα ήταν πιο υγιεινά για τους ανθρώπους και τον πλανήτη.
Η Κοινή Αγροτική Πολιτική και η ανισότητα
«Απαιτείται επείγουσα μετάβαση σε βιώσιμες πρακτικές γεωργίας για ένα υγιέστερο μέλλον, και οι επιδοτήσεις είναι ο πιο ισχυρός οικονομικός μοχλός για αυτή την αλλαγή», δήλωσε ο Πολ Μπέχρενς, ερευνητής της παγκόσμιας αλλαγής στο Πανεπιστήμιο του Λέιντεν. «Η ανισότητα που προκύπτει από την ΚΑΠ είναι ακραία και η έρευνα αυτή αναδεικνύει πόσο οι πλουσιότεροι ιδιοκτήτες γης συνεχίζουν να γίνονται πλουσιότεροι από τις επιδοτήσεις». Παρά τη βελτίωση της διαφάνειας στην ΚΑΠ, η προσπάθεια να αποκαλυφθεί πώς ξοδεύονται τα δημόσια χρήματα είναι εντυπωσιακά δύσκολη.
Από τις πανευρωπαϊκές απεργίες των αγροτών έχουν περάσει λιγότερο από 9 μήνες. Με τέτοιες αποκαλύψεις οι μικροί αγρότες δικαιώνονται.
Θέση της Dyson Farming για τις επιδοτήσεις
Ο Ντάισον είχε δηλώσει πέρυσι στον Guardian ότι «ποτέ δεν υποστήριξε τη βάση της ΚΑΠ». Εκπρόσωπος της Dyson Farming ανέφερε ότι η οικογένεια έχει επενδύσει 140 εκατ. λίρες σε βιώσιμες βελτιώσεις των αγροκτημάτων και των γεωργικών εκτάσεων, ποσό που «επισκιάζει κάθε πληρωμή επιδότησης» που έλαβε η Dyson Farming Ltd.
Η εταιρεία τόνισε ότι έχει συνεισφέρει πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια λίρες σε φόρους και δασμούς της ΕΕ, ενώ οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις απασχολούν πάνω από 250 εργαζόμενους και χρησιμοποιούν καινοτόμες τεχνολογίες για την υποστήριξη της επισιτιστικής ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου.
Μόνο το 2023, η Dyson Farming παρήγαγε βιώσιμα 40.000 τόνους σιταριού, 12.000 τόνους πατάτας και 750 τόνους βρετανικών φραουλών εκτός εποχής, μειώνοντας τις εκπομπές άνθρακα από εισαγόμενα φρούτα.
Προτάσεις για φιλικές προς το περιβάλλον επιδοτήσεις
Ο Τόμας Ντος, επικεφαλής δημόσιων υποθέσεων της Tönnies, δήλωσε ότι η εταιρεία υποστηρίζει έναν «αναπροσανατολισμό» της ευρωπαϊκής γεωργικής πολιτικής, ώστε οι αγρότες που εργάζονται με φιλικούς προς το περιβάλλον τρόπους να αποζημιώνονται για την απώλεια εισοδήματος. «Οι επιδοτήσεις δεν θα πρέπει να σχετίζονται με την ποσότητα των προϊόντων ή την έκταση γης», είπε, προσθέτοντας ότι μια άλλη επιλογή θα ήταν η επιβολή κυρώσεων για περιβαλλοντικά επιβλαβείς πρακτικές.
«Ωστόσο, αν αυτό οδηγούσε σε πολύ υψηλότερες τιμές τροφίμων και ενδεχομένως σε ελλείψεις, πιστεύω ότι θα ήταν πολιτικά απαράδεκτο», κατέληξε.
