Η Μουαζέζ Ιλμιγέ Τσιγ, γνωστή ως «η τελευταία Σουμέρια βασίλισσα», υπήρξε η πρώτη γυναίκα σουμεριολόγος της Τουρκίας. Το επώνυμό της «Çığ» (Τσιγ) σημαίνει χιονοθύελλα ή καταιγίδα στα τουρκικά, ενώ το πατρώνυμο «İlmiye» αναφέρεται σε μια εκλεκτή τάξη κρατικών αξιωματούχων που ασχολούνταν με τη θρησκεία, τη δικαιοσύνη και την εκπαίδευση κατά την Οθωμανική περίοδο. Το μικρό της όνομα «Muazzez» σημαίνει «μεγαλοπρεπής». Αυτά τα στοιχεία συνθέτουν την εικόνα μιας μοναδικής γυναίκας που αφιέρωσε τη ζωή της στην αποκάλυψη των πολιτισμών που άνθησαν στα τουρκικά εδάφη πριν από την άφιξη των αρχαίων Ελλήνων, προβάλλοντας την ιστορική τους αξία.
Η Μουαζέζ γεννήθηκε το 1914 στην Προύσα, σε μια οικογένεια Τάταρων που είχαν μεταναστεύσει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία λόγω διώξεων. Οι γονείς της εγκαταστάθηκαν στην Προύσα λίγες εβδομάδες πριν από την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Πέντε χρόνια αργότερα, η οικογένεια μετακόμισε στη Σμύρνη, αλλά αναγκάστηκε να φύγει ξανά προς το βόρειο τμήμα της χώρας, στο Τσόρουμ (Ευχάνεια) του Πόντου, λόγω της απόβασης του Ελληνικού Στρατού.
Η ζωή και οι μεταρρυθμίσεις του Κεμάλ Ατατούρκ
Η ζωή της Μουαζέζ συμπίπτει με τις σημαντικές πολιτικές και κοινωνικές ανατροπές που οδήγησαν στη διάλυση του Οθωμανικού Κράτους και την ίδρυση της Δημοκρατίας της Τουρκίας το 1923. Ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ο πρώτος πρόεδρος της Δημοκρατίας, προχώρησε σε ριζικές μεταρρυθμίσεις που μετέτρεψαν την Τουρκία σε ένα κοσμικό έθνος. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις περιλάμβαναν την εκπαίδευση, την προώθηση της ισότητας των φύλων, την οικονομική ανάπτυξη και τον εθνικισμό. Ο Ατατούρκ πίστευε ότι η ανάπτυξη μιας κοινωνίας εξαρτάται από την εκπαίδευση των γυναικών, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Όσο η μισή κοινωνία είναι αλυσοδεμένη στο χώμα, η άλλη μισή είναι αδύνατον να ανέβει στους ουρανούς». Οι μεταρρυθμίσεις του έδωσαν ώθηση στις γυναίκες της εποχής, επιτρέποντάς τους να σπουδάσουν και να υιοθετήσουν δυτικά πρότυπα.
Ακαδημαϊκή καριέρα και αρχαιολογική έρευνα
Η Μουαζέζ Τσιγ, με όραμα τον εκσυγχρονισμό της χώρας, σπούδασε στο τμήμα Χεττιτολογίας του Πανεπιστημίου της Άγκυρας, από όπου αποφοίτησε το 1940. Παντρεύτηκε τον αρχαιολόγο Κεμάλ Τσιγ και εργάστηκε στα Αρχαιολογικά Μουσεία της Κωνσταντινούπολης, ειδικευόμενη στους πολιτισμούς των Σουμερίων, Ασσυρίων και Χετταίων. Είχε σημαντική συμβολή στην αποκρυπτογράφηση και δημοσίευση σουμεριακών επιγραφών, προσφέροντας ένα μεγάλο έργο στην έρευνα αυτών των αρχαίων πολιτισμών.
Από το 1940, η Μουαζέζ εργάστηκε στο Μουσείο Αρχαίων Ανατολικών Έργων, όπου ταξινόμησε και αποκωδικοποίησε χιλιάδες σφηνοειδείς επιγραφές. Δημιούργησε ένα αρχείο 74.000 επιγραφών, προσελκύοντας την προσοχή διεθνών επιστημόνων στην περιοχή αυτή, που κάποτε υπήρξε σημαντικό κέντρο πολιτισμού. Το 2000, της απονεμήθηκε ο τίτλος της Πρώτης Εμπειρογνώμονος της Σφηνοειδούς Γραφής και Σουμεριολογίας από το Πανεπιστήμιο Κωνσταντινούπολης.
Υπερασπιστής των δικαιωμάτων των γυναικών
Πέρα από την ακαδημαϊκή της καριέρα, η Μουαζέζ Τσιγ υπηρέτησε ως υπερασπιστής των δικαιωμάτων των γυναικών στην Τουρκία. Αν και οι κοινωνικές συνθήκες είχαν αλλάξει μετά το 2000, με την άνοδο του Ισλαμικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, εκείνη συνέχισε να προασπίζεται την κοσμικότητα και τα δικαιώματα των γυναικών. Στη διάρκεια της καριέρας της, προειδοποίησε για τους κινδύνους ισλαμοποίησης της τουρκικής κοινωνίας, προκαλώντας αντιδράσεις με τις δηλώσεις της σχετικά με τη μαντίλα και την προέλευσή της.
Η Μουαζέζ Ιλμιγέ Τσιγ παρέμεινε ενεργή μέχρι το τέλος της ζωής της, που ήρθε στις 17 Νοεμβρίου 2024, στην παραλιακή πόλη της Μερσίνας. Σε ηλικία 110 ετών, ήταν το γηραιότερο άτομο στην Τουρκία και άφησε πίσω της μια κληρονομιά που εμπνέει τις επόμενες γενιές.
Αριάνα Φερεντίνου, Ανταποκρίτρια της Ελληνικής Σύνταξης της DW στην Κωνσταντινούπολη
