Ο επικεφαλής των χριστιανοδημοκρατών (CDU), Φρίντριχ Μερτς, δήλωσε στο οικονομικό φόρουμ της εφημερίδας Süddeutsche Zeitung την Τρίτη ότι «είναι αυτονόητο ότι μπορούμε να μιλήσουμε» για αλλαγές στους συνταγματικούς κανόνες περί χρέους στη Γερμανία. Αυτή τη θέση θα επαναλάβει και στη Βουλή την επόμενη μέρα. Ο Φρίντριχ Μερτς είναι γνωστός ως υποστηρικτής της δημοσιονομικής πειθαρχίας και θεωρείται «εκλεκτός» του Β. Σόιμπλε, προωθώντας την ιδέα ενός ισχνού κράτους και της φορολογικής απλούστευσης.
Αν οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιωθούν, τον Φεβρουάριο ο Μερτς θα αναλάβει το αξίωμα του καγκελάριου. Πέρυσι, το κόμμα του είχε προσφύγει στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο κατά της «συγκυβέρνησης» του σοσιαλδημοκράτη Όλαφ Σολτς, κατηγορώντας την για παραβίαση των κανόνων περί χρέους. Αυτοί οι ίδιοι κανόνες είναι τώρα αντικείμενο συζήτησης, υποσχόμενοι έναν συναρπαστικό προεκλογικό αγώνα στη Γερμανία.
Η πρόεδρος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD), Σάσκια Έσκεν, προτείνει στον Μερτς μια συμφωνία για αλλαγή των κανόνων «εδώ και τώρα», με βάση το αν τα νέα δάνεια θα χρησιμοποιηθούν για «κατανάλωση» ή για «επενδύσεις». Στην περίπτωση των κατανάλωσης, πρόκειται για «κακά δάνεια» που απαγορεύονται από το συνταγματικά κατοχυρωμένο φρένο του χρέους, ενώ στην περίπτωση των επενδύσεων, τα δάνεια θεωρούνται «καλά» και δεν υπόκεινται στους περιορισμούς αυτούς.
Διαφορετική προσέγγιση στην «κατανάλωση» και την «επένδυση»
Η διαφοροποίηση αυτή έχει λογική. Σε ατομικό επίπεδο, αν αγοράσουμε ένα μεγάλο αυτοκίνητο απλώς για να εντυπωσιάσουμε τους φίλους μας, πρόκειται για καταναλωτική δαπάνη που συνήθως οδηγεί σε απώλειες. Σε αυτή την περίπτωση, δεν είναι σοφό να δανειστούμε χρήματα εκτός αν είμαστε σίγουροι ότι μπορούμε να εξυπηρετήσουμε το χρέος μας.
Αν, αντίθετα, αγοράσουμε το ίδιο αυτοκίνητο για να το χρησιμοποιήσουμε ως ταξί, τότε αυτό μετατρέπεται σε κεφαλαιουχικό αγαθό που θα μας βοηθήσει να δημιουργήσουμε νέο πλούτο. Σε αυτή την περίπτωση, η λήψη δανείου είναι λογική, καθώς αναμένουμε ότι τα μελλοντικά έσοδα θα υπερκαλύψουν το κόστος της αγοράς του οχήματος, επιτρέποντάς μας να αποσβέσουμε το χρέος και να κερδίσουμε.
Αυτή η λογική ισχύει και σε μεγαλύτερη κλίμακα. Όταν ο δανεισμός χρησιμοποιείται για καταναλωτικούς σκοπούς, όπως συνέβη στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες, τα αποτελέσματα είναι γνωστά. Αντίθετα, όταν χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση κρίσιμων υποδομών ή της εκπαίδευσης, η αύξηση της παραγωγικότητας μπορεί να βοηθήσει στην αποπληρωμή του χρέους και στην δημιουργία κέρδους.
Προκλήσεις και ανάγκες στη Γερμανία
Στη σημερινή Γερμανία, οι δαπάνες για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας και των υποδομών είναι τεράστιες. Παράλληλα, πρέπει να εκπληρωθούν και άλλοι στόχοι, όπως η αύξηση των αμυντικών δαπανών σύμφωνα με τις απαιτήσεις του ΝΑΤΟ και του Ντόναλντ Τραμπ, η εξυγίανση του ασφαλιστικού συστήματος και η υλοποίηση των κλιματικών στόχων. Αυτή η «τετραγωνική κύκλου» φαίνεται δύσκολη και απαιτεί προσεκτική διαχείριση.
Επιπλέον, η αβεβαιότητα σχετικά με το κόστος της ενέργειας προσθέτει μια ακόμα παράμετρο στην εξίσωση. Παρά την πρόοδο που έχει γίνει στην απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο και την κάλυψη του 60% των αναγκών από ανανεώσιμες πηγές, οι ενεργειακές ανάγκες της Γερμανίας αναμένεται να αυξηθούν, ίσως και να διπλασιαστούν τα επόμενα 20 χρόνια, ιδιαίτερα με την ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Με απλά λόγια, ο λογαριασμός δύσκολα βγαίνει χωρίς μια χαλάρωση των κανόνων του χρέους. Χρειάζεται μια ψύχραιμη συζήτηση, μακριά από ηθικολογίες που δεν προσφέρουν λύσεις. Μία από αυτές τις ηθικολογίες είναι ότι «δεν μπορούμε να ζούμε εις βάρος των επόμενων γενεών». Αν και το επιχείρημα φαίνεται ισχυρό, ας αναλογιστούμε: Οι «επόμενες γενιές» δεν επιθυμούν να έχουν πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη, αξιόπιστες δημόσιες συγκοινωνίες και συντηρημένους δημόσιους χώρους;
Γιάννης Παπαδημητρίου DW
