Οι άνθρωποι βρίσκονται μπροστά σε μια νέα εποχή στην ιστορία τους, την «εποχή της ερήμωσης» ή του αποπληθυσμού, αν και λίγοι το έχουν συνειδητοποιήσει. Αυτή η αλλαγή θα σημάνει για πρώτη φορά μετά τον Μαύρο Θάνατο του 1300, που προκάλεσε εκατό έως διακόσιες εκατομμύρια θανάτους, μια μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού.
Ενώ η προηγούμενη πληθυσμιακή κατάρρευση οφειλόταν σε μια θανατηφόρα ασθένεια, η επόμενη θα προκληθεί από τις ανθρώπινες επιλογές. Με τη δραματική πτώση των ποσοστών γεννήσεων, πολλές κοινωνίες κατευθύνονται προς μια εποχή εκτεταμένης ερήμωσης, που θα επηρεάσει τελικά ολόκληρο τον πλανήτη.
Η καθαρή θνησιμότητα, δηλαδή όταν οι θάνατοι υπερβαίνουν τις γεννήσεις, θα γίνει ο νέος κανόνας. Οι οικογενειακές δομές και οι ρυθμίσεις διαβίωσης, που μέχρι σήμερα φάνταζαν ως επιστημονική φαντασία, θα γίνουν καθημερινά φαινόμενα.
Η παγκόσμια γονιμότητα έχει μειωθεί σημαντικά από την πληθυσμιακή έκρηξη της δεκαετίας του 1960. Οι κυβερνήσεις του ανεπτυγμένου κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, έχουν προσπαθήσει να ενθαρρύνουν τη γονιμότητα, αλλά οι προσπάθειές τους δεν έχουν αποδώσει καρπούς.
Η ερήμωση δεν είναι μια βαριά καταδίκη – είναι ένα νέο, δύσκολο πλαίσιο στο οποίο οι χώρες μπορούν ακόμα να ευημερήσουν.
Η επερχόμενη ερήμωση θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην εργασία, με λιγότερους εργαζόμενους και περισσότερους ανθρώπους που θα εξαρτώνται από τη φροντίδα των άλλων. Ωστόσο, οι κοινωνίες μπορούν να προσαρμοστούν και να αναζητήσουν νέους τρόπους για να προχωρήσουν.
Η νέα δημογραφική πραγματικότητα
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει στο ανώτατο σημείο του αργότερα μέσα στον 21ο αιώνα και στη συνέχεια θα αρχίσει να μειώνεται. Ορισμένες εκτιμήσεις υποδεικνύουν ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί ήδη από το 2053, ενώ άλλες τοποθετούν αυτή τη στροφή στη δεκαετία του 2070 ή του 2080.
Η υπογεννητικότητα πλήττει τόσο πλούσιες όσο και φτωχές χώρες, με το 2019 τουλάχιστον τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού να ζουν σε χώρες με χαμηλά ποσοστά γεννήσεων. Η Νότια Αφρική, για παράδειγμα, αναμένεται να εισέλθει σε καθεστώς καθαρής θνησιμότητας μέχρι το 2050, κάτι που θα απαιτήσει συνεχώς αυξανόμενη μετανάστευση για να αποφευχθεί η μείωση του πληθυσμού.
Η γεωπολιτική των αριθμών
Ο αποπληθυσμός θα έχει επίσης σημαντικές επιπτώσεις στην παγκόσμια γεωπολιτική. Οι χώρες θα πρέπει να προσαρμοστούν σε μια νέα πραγματικότητα, όπου οι διαφορές στην αύξηση του πληθυσμού θα επηρεάσουν την ισορροπία δυνάμεων. Η υποσαχάρια Αφρική, για παράδειγμα, αναμένεται να γίνει πιο σημαντική, καθώς η περιοχή αντιπροσωπεύει σχεδόν το ένα τρίτο όλων των γεννήσεων παγκοσμίως.
Η ερήμωση θα επηρεάσει επίσης την εθνική ασφάλεια των κρατών. Η γήρανση του πληθυσμού και η μείωση των γεννήσεων μπορεί να επηρεάσουν την ετοιμότητα των κοινωνιών να αμυνθούν και την προθυμία τους να υποστούν απώλειες.
Αντιμετώπιση των προκλήσεων
Οι κυβερνήσεις πρέπει να προετοιμάσουν τις κοινωνίες τους για τις προκλήσεις ενός γηράσκοντος και συρρικνούμενου πληθυσμού. Η κοινωνική ανθεκτικότητα και η συνοχή θα είναι κρίσιμες για την επιτυχία αυτής της προσαρμογής.
Είναι σημαντικό να γίνουν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στους κυβερνητικούς θεσμούς και τις κοινωνικές οργανώσεις, ώστε να επιτευχθεί πρόοδος παρά την ερήμωση. Παρά τις προκλήσεις, οι άνθρωποι μπορούν να αναμένουν και σημαντικές συνέχειες, καθώς η ανθρωπότητα έχει αποδείξει την ικανότητά της να προσαρμόζεται και να εξελίσσεται.
Ένα νέο κεφάλαιο
Η εποχή της ερήμωσης πλησιάζει, και αυτή η δραματική αλλαγή θα σηματοδοτήσει το τέλος ενός κεφαλαίου της ανθρώπινης ιστορίας και την αρχή ενός άλλου, που πιθανώς θα είναι εξίσου σημαντικό. Η ανθρωπότητα θα συνεχίσει να εξερευνά και να προσαρμόζεται, αλλά θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που θα προκύψουν από τις επιλογές που γίνονται σήμερα σχετικά με την οικογένεια και τη γονιμότητα.
