Στις 27 Οκτωβρίου, όλοι περίμεναν με αγωνία την ομιλία του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, σχετικά με τις αεροπορικές επιδρομές του Ισραήλ σε ιρανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις, που είχαν πραγματοποιηθεί την προηγούμενη ημέρα. Αυτή ήταν μια ιστορική στιγμή, καθώς το Ισραήλ δεν είχε ποτέ στο παρελθόν επιτεθεί ανοιχτά στην Ισλαμική Δημοκρατία, παρά το γεγονός ότι οι δύο χώρες βρίσκονται σε μια σκιώδη σύγκρουση εδώ και δεκαετίες.
Ωστόσο, τα λόγια του Χαμενεΐ ήταν υποτονικά, σύμφωνα με τον Economist. Υποσχέθηκε ότι οι Ισραηλινοί θα πρέπει να κατανοήσουν τη δύναμη του Ιράν, αλλά άφησε την ερμηνεία αυτών των δηλώσεων στους άλλους: «Οι αξιωματούχοι μας θα πρέπει να αξιολογήσουν και να αντιληφθούν με ακρίβεια τι πρέπει να γίνει», δήλωσε. Δεν ήταν ούτε έκκληση για ηρεμία, ούτε κήρυξη πολέμου.
Η αναποφασιστικότητα αυτή δεν είναι πλέον βιώσιμη. Οι ισραηλινές επιδρομές της 26ης Οκτωβρίου, που ήταν αντίποινα για έναν ιρανικό βομβαρδισμό με βαλλιστικούς πυραύλους την 1η Οκτωβρίου, είχαν αντίκτυπο που ξεπερνούσε κατά πολύ τον στρατιωτικό τους χαρακτήρα. Σηματοδότησαν την αποτυχία της στρατηγικής εθνικής ασφάλειας του Ιράν, καθώς το σχέδιο του Χαμενεΐ, που είχε εφαρμοστεί επί δεκαετίες, φαίνεται να έχει καταρρεύσει, με τον 85χρονο ηγέτη να δείχνει ανίκανος να χαράξει μια νέα πορεία.
Η 7η Οκτωβρίου
Για τον Χαμενεΐ, η κατάσταση μπορεί να φαινόταν επικύρωση της στρατηγικής του, καθώς ήθελε να επιδιώξει τους ιδεολογικούς του στόχους χωρίς να εμπλέξει το Ιράν σε πόλεμο. Το περιφερειακό χάος και οι διστακτικοί εχθροί του του επέτρεψαν να δημιουργήσει μια ισχυρή δύναμη πληρεξουσίων και να φτάσει κοντά στο πυρηνικό κατώφλι χωρίς να υποστεί επιθέσεις. Διαπραγματεύτηκε με την Αμερική, ενώ οι πολιτοφυλακές του επιτίθονταν στους Αμερικανούς και τους συμμάχους τους.
Όμως, όλα άλλαξαν στις 7 Οκτωβρίου, όταν οι μαχητές της Χαμάς επιτέθηκαν στο Ισραήλ, προκαλώντας τον θάνατο σχεδόν 1.200 ανθρώπων. Το Ιράν, αν και σύμφωνα με τις μυστικές υπηρεσίες δεν είχε δώσει το πράσινο φως για την επίθεση, συνειδητοποίησε ότι η στρατηγική του να χρησιμοποιεί πληρεξουσίους για την άμυνά του ήταν λανθασμένη. Ο Χαμενεΐ, αν και υποστήριζε την ιδέα ενός αποφασιστικού πολέμου κατά του Ισραήλ, δεν ήθελε να το κάνει τη συγκεκριμένη στιγμή. Ωστόσο, ο ηγέτης της Χαμάς, Γιαχία Σινουάρ, δεν είχε την πολυτέλεια της «στρατηγικής υπομονής».
Η στρατηγική που είχε οικοδομήσει το Ιράν επί δεκαετίες κατέρρευσε μέσα σε μία ημέρα. Σύμφωνα με τον Economist, «η βαρβαρότητα της επίθεσης της Χαμάς έπεισε τον Νετανιάχου να εγκαταλείψει την προηγούμενη επιφυλακτικότητα του, ενώ ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, έκανε εκπληκτικά λίγα για να τον συγκρατήσει. Η Χεζμπολάχ, που είχε πολεμήσει σθεναρά στη Συρία, τώρα θα υποχωρούσε μπροστά σε μια πλήρη ισραηλινή επίθεση. Αντί να αποτελούν ασπίδα, οι πληρεξούσιοι του Ιράν έγιναν βάρος.»
Η πυρηνική βόμβα ως επιλογή
Αυτή η κατάσταση οδηγεί το Ιράν σε μια τρίτη επιλογή, που κερδίζει γρήγορα υποστήριξη: την απόκτηση πυρηνικής βόμβας. Το Ιράν χρειάζεται μόνο μερικές εβδομάδες για να εμπλουτίσει αρκετό ουράνιο για μια βόμβα, αν και θα απαιτηθεί πολύ περισσότερος χρόνος για την κατασκευή μιας κεφαλής και την τοποθέτησή της σε έναν πύραυλο. Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση, το Ιράν θα πρέπει να είναι έτοιμο για περαιτέρω επιθέσεις από το Ισραήλ και ενδεχομένως από την Αμερική.
Όλες αυτές οι επιλογές υποδηλώνουν ότι το Ιράν θα πρέπει να αποτρέψει την Αμερική και το Ισραήλ, καθώς η εχθρότητά τους παραμένει. Ωστόσο, υπάρχει και μια άλλη επιλογή, όπως επισημαίνει ο Economist: να ακολουθήσει μια λιγότερο ιδεολογική εξωτερική πολιτική. Αυτό θα αποτελούσε στροφή 180 μοιρών, αλλά έχει συμβεί και στο παρελθόν.
Ιράν και Σαουδική Αραβία είχαν διακόψει τις διπλωματικές τους σχέσεις το 2016, ενώ τρία χρόνια αργότερα, το Ιράν επιτέθηκε στις εγκαταστάσεις πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας. Ωστόσο, πέρυσι, ο Χαμενεΐ επέτρεψε στον Εμπραΐμ Ραϊσί να αποκαταστήσει τις διπλωματικές σχέσεις με το βασίλειο, ελπίζοντας ότι οι δεσμοί με τους Σαουδάραβες και τους γείτονές τους στον Κόλπο θα μπορούσαν να φέρουν περισσότερες επενδύσεις στο Ιράν. Μια ημέρα πριν από την ισραηλινή επίθεση, το ναυτικό της Σαουδικής Αραβίας πραγματοποίησε κοινή άσκηση με το ιρανικό, και οι Σαουδάραβες ήταν από τους πρώτους που καταδίκασαν τις αεροπορικές επιδρομές του Ισραήλ.
Μια πιο ρεαλιστική εξωτερική πολιτική δεν θα ενοχλούσε τους Ιρανούς πολίτες, οι οποίοι είναι γενικά δυσαρεστημένοι με την προσέγγιση του Χαμενεΐ. Για χρόνια, ένα δημοφιλές σύνθημα διαμαρτυρίας στο Ιράν ήταν «όχι για τη Γάζα, όχι για τον Λίβανο, η ζωή μου για το Ιράν». Μια πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι το 78% πιστεύει ότι η εξωτερική πολιτική του Ιράν είναι η αιτία των οικονομικών του προβλημάτων, ενώ το 43% θεωρεί ότι συμβάλλει στις εντάσεις στην περιοχή (μόλις το 18% πιστεύει ότι τις αμβλύνει). Τα 2/3 των Ιρανών επιθυμούν να ομαλοποιηθούν οι σχέσεις με την Αμερική.
Οι Ιρανοί θέλουν από τον Χαμενεΐ να… πατήσει το κουμπί. Όχι για μια πυρηνική βόμβα, αλλά για μια αλλαγή πορείας.
