Τι μπορεί να συμβαίνει όταν η σύγχρονη επιστήμη διαπιστώνει ότι τα παιδιά ενός μικρού χωριού των Μάγια έχουν περιορισμένες νοητικές ικανότητες, αλλά στην καθημερινότητά τους έχουν αναπτύξει πολλές δεξιότητες από την ηλικία των τριών; Ποια μπορεί να είναι η προκατάληψη των επιστημόνων;
Αυτή την ερώτηση αντιμετώπισαν επιστήμονες στις ΗΠΑ όταν πραγματοποίησαν πειράματα σε παιδιά που ζούσαν σε ένα αγροτικό χωριό στη χερσόνησο Γιουκατάν στο Μεξικό.
Η καθηγήτρια πολιτιστικής αναπτυξιακής ψυχολογίας, Σούζαν Γκάσκινς, υλοποίησε το διάσημο πείραμα με τα γλυκίσματα (γνωστό ως Marshmallow Test). Στο πείραμα αυτό, έβαλε μπροστά στα παιδιά πολλά γλυκά και τους έδωσε δύο επιλογές: είτε να φάνε το γλυκό εκείνη τη στιγμή, είτε να περιμένουν και να πάρουν διπλή ποσότητα αργότερα.
Ο σκοπός αυτού του τεστ είναι να διαπιστώσει τη σημασία της αναβαλλόμενης ευχαρίστησης, δηλαδή την ικανότητα να περιμένει κανείς για κάτι καλύτερο. Αυτή η ικανότητα σχετίζεται με τα χαρακτηριστικά του αυτοελέγχου και της υπομονής, που θεωρούνται προγνωστικοί δείκτες της επιτυχίας στο σχολείο και σε άλλους τομείς της ζωής.
Η Γκάσκινς πίστευε ότι τα παιδιά θα άντεχαν να περιμένουν για το δεύτερο γλυκό, αλλά προς μεγάλη της έκπληξη, δύο από αυτά έφαγαν αμέσως τα γλυκά και τέσσερα βγήκαν από το δωμάτιο. Η απογοήτευσή της ενισχύθηκε όταν διαπίστωσε ότι τα παιδιά αποτύγχαναν και σε άλλα πειράματα που προσπαθούσε να κάνει.
Το αίνιγμα για την Αμερικανίδα ψυχολόγο βρίσκεται στο γεγονός ότι τα παιδιά των Μάγια, από πολύ μικρή ηλικία, αρχίζουν να ντύνονται και να κάνουν μπάνιο μόνα τους, να οργανώνουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες και να βοηθούν στις δουλειές του σπιτιού. Ωστόσο, σύμφωνα με τα τεστ που έγιναν, αυτή η πρώιμη λειτουργικότητα φαινόταν να μην δικαιολογείται. Ένας ερευνητής που δεν γνώριζε την κοινότητα αυτή θα μπορούσε εύκολα να συμπεράνει ότι τα παιδιά δεν είχαν επαρκείς νοητικές ικανότητες.
Ένα αγοράκι Μάγια στη χερσόνησο Γιουκατάν
Η Γκάσκινς και άλλοι ερευνητές συνειδητοποίησαν ότι τα τεστ είχαν πολιτιστικές προκαταλήψεις και υποθέσεις. Αν ένα παιδί από μια φτωχή ή διαφορετική κουλτούρα δεν αποδώσει καλά, είναι λάθος του παιδιού ή του τεστ;
«Έμεινα πολύ έκπληκτη από την έλλειψη διορατικότητας που είχα», παραδέχτηκε η Γκάσκινς. «Δεν κατάλαβα την προκατάληψη που υπήρχε στο τεστ μέχρι που κάθισα στο δωμάτιο με τα παιδιά. Μόλις τους ζήτησα να συμμετάσχουν, έγινε σαφές το πρόβλημα».
Το ζήτημα είναι ότι η αναπτυξιακή ψυχολογία επιδιώκει να εξετάσει τα «καθολικά» σημεία της ανθρώπινης ανάπτυξης, αλλά συχνά χρησιμοποιεί μόνο παραδείγματα από λευκά παιδιά της μεσαίας τάξης από τις δυτικές χώρες.
«Ακριβώς επειδή τα παιδιά από διαφορετικές κοινότητες εκτελούν τα καθήκοντά τους με διαφορετικό τρόπο, δεν σημαίνει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα που πρέπει να διορθωθεί».
Η Γκάσκινς διαπίστωσε ότι τα παιδιά που έφυγαν δεν προσπαθούσαν να αποφύγουν τον πειρασμό, αλλά απλά δεν έβλεπαν κανένα λόγο να κάθονται μόνα τους σε ένα δωμάτιο χωρίς να κάνουν τίποτα.
Η Λούτσια Αλκάλα, αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, υπογράμμισε ότι οι ερευνητές από τις ΗΠΑ συχνά νιώθουν ότι πρέπει να «διορθώσουν» τους άλλους πολιτισμούς, αλλά οι άνθρωποι δεν χρειάζονται βοήθεια για να επιβιώσουν και να λειτουργήσουν στη ζωή τους.
Στη Δύση, παράγοντες όπως η φτώχεια, τα χαοτικά νοικοκυριά και η εθνοτική προέλευση έχουν συσχετιστεί με χαμηλότερες εκτελεστικές λειτουργίες.
Η Ντάνα Μίλερ Κόττο, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, αναρωτήθηκε εάν κάποιες από αυτές τις μελέτες είναι απλώς προϊόν προκαταλήψεων για τα λευκά παιδιά της μεσαίας τάξης.
Μια πρόσφατη έρευνα από τη Γιούκο Μανακάτα, αναπτυξιακή ψυχολόγο στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, αποκάλυψε ότι η ικανότητα των παιδιών να περιμένουν δεν είναι μια σταθερή ικανότητα, αλλά εξαρτάται από το πολιτισμικό πλαίσιο. Τα παιδιά από την Ιαπωνία που είναι συνηθισμένα να περιμένουν για φαγητό, μπόρεσαν να περιμένουν καλύτερα για φαγητό παρά για δώρα, κάτι που αντιστρέφεται για τα Αμερικανόπαιδα.
Η Κότο ανέφερε ότι ο τρόπος που διεξάγονται τα τεστ μπορεί να επηρεάζει τις επιδόσεις των παιδιών, καθώς η μεταφορά τους σε ένα ήσυχο δωμάτιο από έναν Λευκό ερευνητή μπορεί να αποτελεί μια νέα και άβολη εμπειρία για παιδιά άλλων εθνοτήτων.
Επιπλέον, ο γλωσσολόγος Χάιμε Τσίπετς, που είναι Μάγια, αναφέρθηκε σε ένα ψυχολογικό τεστ που έπρεπε να εκτελέσουν παιδιά σε μικρό χωριό της πολιτείας Κουιντάνα Ρου στο Μεξικό, το οποίο απαιτούσε επαναλαμβανόμενες προφορικές οδηγίες που τα παιδιά βρήκαν κουραστικές. Τα παιδιά των Μάγια μαθαίνουν κυρίως μέσω παρατήρησης και όχι μέσα από συνεχή ανατροφοδότηση.
«Οι εργασίες που χρησιμοποιούμε ώστε να μετρήσουμε τις εκτελεστικές λειτουργίες αναπτύχθηκαν σε ένα συγκεκριμένο πολιτιστικό πλαίσιο και πολλές φορές είναι δύσκολο να τις κατανοήσουμε αν δεν ανήκουμε στην κυρίαρχη κουλτούρα» συμπλήρωσε η Σαμπίν Ντέμπελ, αναπτυξιακή ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Μέισον.
Πηγή: The Washington Post
