Η Έκρηξη των Γάμων και η Αλλαγή των Σχημάτων Συμβίωσης στην Ελλάδα

Η κοινωνική πραγματικότητα γύρω από το γάμο στην Ελλάδα έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές τις τελευταίες δεκαετίες. Ειδικότερα, την περίοδο της δεκαετίας του 1990, οι γυναίκες παντρεύονταν γύρω στα 20 χρόνια, ενώ οι άνδρες κοντά στα 25. Σήμερα, ωστόσο, η εικόνα έχει αλλάξει δραματικά, με πολλές περιπτώσεις γάμου να συμβαίνουν στα δεύτερα «-άντα». Τι συμβαίνει λοιπόν με τους πολιτικούς γάμους, τα σύμφωνα συμβίωσης και τα διαζύγια;

Προτιμήσεις και Αλλαγές στη Σκέψη

«Ελεύθερα Πουλιά» στην Ελλάδα

Ο τίτλος που ταιριάζει απόλυτα στην τάση που καταγράφεται είναι αυτός των «ελεύθερων πουλιών». Όλο και περισσότεροι άνδρες και γυναίκες επιλέγουν να μείνουν εκτός γάμου, απομακρυνόμενοι από το παραδοσιακό μοντέλο οικογένειας και λοιπές αναγνωρισμένες μορφές συμβίωσης, όπως τα σύμφωνα. Οι αιτίες πίσω από αυτή την στροφή είναι πολλές και ποικίλλουν, αλλά κυρίως σχετίζονται με τις κοινωνικοοικονομικές αλλαγές. Η μεγαλύτερη συμμετοχή των γυναικών στην ανώτατη εκπαίδευση και η δραστηριοποίηση τους στην αγορά εργασίας είναι τα κυριότερα στοιχεία.

Σύμφωνα με έρευνα του αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, κ. Βασίλειο Σ. Γαβαλά, η μέση ηλικία για πρώτη γάμο έχει αυξηθεί σημαντικά κατά την τελευταία τριετία. Τα ευρήματα της μελέτης δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Genealogy, παρακολουθώντας τις μεταβολές στη γαμηλιότητα από το 1991 έως το 2021.

Ένας Νέος Αιώνας, Νέες Αντιλήψεις

Καθώς οι αλλαγές ξεκίνησαν να είναι εμφανείς στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η αντίληψη του γάμου ως απόλυτου στόχου ζωής άρχισε να χάνει έδαφος. Ειδικά μετά την οικονομική κρίση του 2008, πολλοί νέοι ανέβαλαν την απόφαση να δημιουργήσουν ένα ανεξάρτητο νοικοκυριό, και καθώς η οικονομία ανέκαμψε, δεν παρατηρήθηκε αντίκτυπος στα ποσοστά γάμων, γεγονός που σηματοδοτεί μια βαθύτερη κοινωνική μεταβολή.

Αναλύοντας τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), προκύπτει ότι έναν άνδρα που γεννήθηκε το 1991 αναμενόταν να περάσει 28,3 χρόνια της ζωής του ως εργένης, ποσοστό 38% του συνολικού προσδόκιμου ζωής. Αντίστοιχα, για τους νεότερους που γεννήθηκαν το 2021, αυτό το διάστημα αναμένεται να έχει φτάσει τα 36,7 χρόνια, δηλαδή το 47% της ζωής τους.

Γάμος και Ηλικία

Ο Γάμος Στη Νέα Γενιά

Η αντίληψη που καλλιεργήθηκε κατά την ενηλικίωση των millennials, όπως «ή μικρός παντρέψου ή μικρός καλογερέψου», φαίνεται να έχει χάσει τη σημασία της τη σημερινή εποχή. Από τη δεκαετία του ’90, οι άνδρες παντρεύονταν γύρω στα 25, ενώ οι γυναίκες κοντά στα 20. Σήμερα, οι μέσοι όροι γάμου έχουν ανέβει στα 37 χρόνια για τους άνδρες και στα 32 για τις γυναίκες, με μια αύξηση τουλάχιστον 8 ετών κατά την τελευταία τριετία.

Εξελικτικές Τάσεις στους Γάμους

Η μελέτη αποκαλύπτει πως οι πιθανότητες γάμου για τους άνδρες έχουν μειωθεί δραματικά μεταξύ 1991 και 2021, και γι’ αυτό δεν είναι πια οι ηλικίες γύρω από τα 25 και 30 που παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες αιχμές. Αντίθετα, οι γυναίκες φαίνεται να επιλέγουν περισσότερο την ηλικία των 30 για να παντρευτούν, ενώ η πιθανότητα γάμου στις ηλικίες 40-44 αυξήθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια.

Πολιτικοί Γάμοι και Σύμφωνα

Η Στροφή στους Πολιτικούς Γάμους

Η πιο πρόσφατη έκθεση της ΕΛΣΤΑΤ αποκαλύπτει μια καθαρή στροφή των Ελλήνων στον θεσμό του γάμου. Το 1991 το 91,1% των γάμων ήταν θρησκευτικοί, ενώ το 2023, το ποσοστό αυτό έχει πέσει κάτω από 40%, συναντώντας μια αντίστοιχη αύξηση των πολιτικών γάμων που από 8,9% ανήλθαν σε 34,2%.

Η έλευση των συμφώνων συμβίωσης έχει αναδείξει τις εναλλακτικές μορφές σχέσεων, σημειώνοντας περισσότερες από 15.000 καταγραφές το 2023. Τον τελευταίο χρόνο, η αύξηση του ποσοστού των σχετικών συμφώνων φτάνει το 17,4%.

Αύξηση Διαζυγίων

Η ευθραυστότητα του θεσμού του γάμου φαίνεται να ενισχύεται, με 15.114 διαζύγια το 2023, αυξημένα σε σύγκριση με το 2022. Φαίνεται ότι ένα στους τρεις γάμους οδηγήθηκε σε διάλυση, μια ανατρεπτική στατιστική που κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις παραδοσιακές δομές οικογένειας.

Παιδιά Εκτός Γάμου

Ένας Νέος Τρόπος Ζωής

Αν και οι γεννήσεις εκτός γάμου σημείωσαν μια αυξανόμενη τάση, φτάνοντας το 16,5% το 2021, η κατάσταση φαίνεται να έχει αντιστραφεί καθώς το 2023 κατέγραψε πτώση στο 9,7%, το χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη. Παρά την παρατηρούμενη αυτή τάση, η μέση ηλικία απόκτησης παιδιού σχεδόν ταυτίζεται με τη μέση ηλικία γάμου, υποδεικνύοντας ότι οι γυναίκες αποκτούν παιδιά πριν την τέλεση γάμου.

Καθώς η κοινωνία εξελίσσεται, οι μορφές και οι πρότυπα ζωής αλλάζουν. Ωστόσο, οι παραδοσιακές αξίες που κάποτε κυριάρχησαν, συνεχίζουν να αμφισβητούνται και να προσαρμόζονται στις σύγχρονες ανάγκες και προτιμήσεις.