Μια σπάνια και σημαντική ανακάλυψη έγινε φέτος κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στο μινωικό ανάκτορο των Αρχανών στην Κρήτη. Η αρχαιολόγος δρ. Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη συνέχισε την έρευνα για να συμπληρώσει την εικόνα αυτού του τριώροφου κτηρίου, το οποίο, μαζί με την Κνωσσό, υπήρξε καθοριστικός παράγοντας στην ανάπτυξη του Μινωικού πολιτισμού.
Ανάμεσα στα ευρήματα, εντοπίστηκε για πρώτη φορά σε μινωικό ανάκτορο ένα Ιερό Πύλης, το οποίο βρίσκεται έξω από την κύρια είσοδο του ανακτόρου, στο ίδιο σημείο όπου έχουν ανακαλυφθεί τέσσερις βωμοί και οι δύο βραχίονες της λίθινης κατασκευής της εξέδρας. Αυτά τα στοιχεία υποδηλώνουν τη θρησκευτική σημασία του χώρου.
Η φετινή ανασκαφή αποκάλυψε επίσης μια πυραμιδοειδή βάση στην εξέδρα, καθώς και μια δεύτερη βάση διπλού πελέκεως, που είχε αποκαλυφθεί σε προηγούμενες ανασκαφές. Υπάρχει πιθανότητα ύπαρξης και τρίτης βάσης, που σώζεται αποσπασματικά στον δυτικό βραχίονα. Η δρ. Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη επέστρεψε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στο μινωικό ανάκτορο, μετά την αρχαιολογική έρευνα που είχε πραγματοποιήσει ο σπουδαίος αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης τη δεκαετία του ’60.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που δημοσιοποιήθηκαν, το νότιο τμήμα της αυλής, που βρίσκεται νότια της εισόδου με τους τέσσερις βωμούς, ανασκάφηκε σε έκταση 96 τ.μ. Στην ανατολική πλευρά, οι ανασκαφές αποκάλυψαν ένα στρώμα από πεσμένους ογκώδεις λίθους, από το οποίο προήλθαν ελάχιστα ευρήματα, όπως κεραμική νεότερων και ελληνικών χρόνων, καθώς και μυκηναϊκή κεραμική.
Στο νοτιότερο τμήμα της ανασκαφής, αποκαλύφθηκε ένα μυκηναϊκό στρώμα που προήλθε από πυρκαγιά, η οποία είχε καταστρέψει τμήμα του μινωικού ανακτόρου. Οι Αρχάνες, καθώς και άλλα μινωικά ανάκτορα, συνέχισαν να χρησιμοποιούνται και κατά τη Μυκηναϊκή εποχή, με επισκευές και ανακατασκευές από τους Μυκηναίους. Από αυτό το στρώμα βρέθηκαν πολλά μυκηναϊκά κυλίκια σε αποσπασματική κατάσταση, καθώς η καταστροφή ήταν εκτενής.
Η πιο εντυπωσιακή αποκάλυψη ήταν το οικοδομικό σύστημα της Ιεράς Πύλης στην είσοδο του ανακτόρου, που περιλάμβανε τους βωμούς και τους βραχίονες της λίθινης κατασκευής. Αυτή η ανακάλυψη προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για τη θρησκευτική πρακτική της εποχής.
Επιπλέον, βρέθηκε μια λίθινη βάση κάτω από τους ογκώδεις λίθους κοντά στην είσοδο με τους βωμούς. Αυτή η βάση, η οποία είχε πέσει από τον άνω όροφο, περιλάμβανε λείψανα καμένου ξύλου και τέσσερα χάλκινα αντικείμενα, τα οποία πιθανόν να χρησίμευαν ως σύνδεσμοι για ένα ξύλινο ξόανο. Αυτό υποδεικνύει ότι ο άνω όροφος ενός δωματίου στην ανατολική πλευρά της αυλής είχε ιερό χαρακτήρα.
Στο βορειότερο τμήμα του ανακτόρου, ανακαλύφθηκαν διώροφοι και τριώροφοι χώροι, που ανήκουν σε μια πολυτελή πτέρυγα του ανακτόρου. Αυτοί οι χώροι επικοινωνούν μεταξύ τους με διαδρόμους και θύρες, και στην βάση τους βρέθηκαν λαμπεροί γυψόλιθοι και δάπεδα από σχιστόλιθο. Επίσης βρέθηκαν διακοσμητικές ταινίες κονιάματος που περιέβαλλαν τις πλάκες του δαπέδου.
Στο δυτικότερο τμήμα, αποκαλύφθηκε μέρος της πρόσοψης μιας θύρας, η οποία διατηρεί το υπέρθυρο και τη βάση παραστάδας από λαμπερό γυψόλιθο. Η ανασκαφή στις Αρχάνες διεξήχθη από την εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία υπό τη διεύθυνση της δόκτορος Έφης Σαπουνά-Σακελλαράκη, με τη συμμετοχή των αρχαιολόγων δόκτορα Πολίνα Σαπουνά-Έλλις, Δημήτρη Κοκκινάκου (MA) και Περσεφόνη Ξυλούρη.
Ο Σερ Άρθουρ Έβανς ήταν ο πρώτος που αναφέρθηκε στις Αρχάνες, λόγω σημαντικών ευρημάτων που σήμερα βρίσκονται στο Asmolean museum. Αυτά προέρχονται από το μινωικό νεκροταφείο των Αρχανών στο λόφο Φουρνί, το οποίο ανασκάφηκε αργότερα από τους Γιάννη και Έφη Σακελλαράκη. Η χαρτογράφηση των καταλοίπων από τον Γιάννη Σακελλαράκη αποκάλυψε το κέντρο του ανακτόρου, το οποίο έδωσε πολλά αρχιτεκτονικά και πολυτελή κινητά ευρήματα.
