Ο Στρόφιλας αποτελεί τον μεγαλύτερο και σημαντικότερο οικισμό της Νεότερης Νεολιθικής Εποχής στην Άνδρο, σύμφωνα με το andros-guide.gr. Χρονολογείται από το 4.500 έως το 3.300 π.Χ. και ανακαλύφθηκε σχεδόν ανέπαφος, προσφέροντας πολύτιμα στοιχεία για την προϊστορία των Κυκλάδων.
Οι πρόσφατες ανασκαφές στις Κυκλάδες έχουν αναδείξει νέες πτυχές της κυκλαδικής προϊστορίας, παρέχοντας πληροφορίες για τη μορφή και τις δομές σημαντικών οικισμών της Τελικής Νεολιθικής, της πρωτοκυκλαδικής και της μεσοκυκλαδικής εποχής.
Ο Στρόφιλας, που θεωρείται η «αρχαιότερη πόλη της Ευρώπης», εκτείνεται σε 25-30 στρέμματα στο κέντρο του οροπεδίου στη δυτική ακτή του νησιού. Τα ερείπια του οικισμού περιλαμβάνουν έναν μοναδικό σε μέγεθος και διατήρηση οχυρωμένο χώρο, με λείψανα μεγάλων κτιρίων, αψιδωτών και τετράπλευρων, που διατηρούνται έως 1 μέτρο ύψος.
Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, ανακαλύφθηκε το μεγαλύτερο τμήμα του τείχους, το οποίο εκτείνεται σε μήκος περίπου 100 μέτρων, με ύψος που φτάνει τα 2 μέτρα και πάχος 1,60-2 μέτρα. Αυτή η κατασκευή μαρτυρά την ανεπτυγμένη αρχιτεκτονική των εποχών εκείνων.
Εξίσου εντυπωσιακά είναι τα κινητά ευρήματα που βρέθηκαν, όπως πήλινα αγγεία, χονδροειδή χρηστικά σκεύη όπως πίθοι και χύτρες, λίθινα εργαλεία, αντικείμενα από οψιανό, βέλη και δοράτα, κοσμήματα, ειδώλια και χάλκινα αντικείμενα. Αυτά τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι η μεταλλουργία στις Κυκλάδες ήταν πιο εξελιγμένη από ότι είχε προκύψει από προηγούμενες ανασκαφές σε άλλα νησιά.
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, η ανασκαφή του Στρόφιλα αποκαλύπτει «τον μεγαλύτερο και καλύτερα διατηρημένο οργανωμένο και εξαιρετικά πυκνοδομημένο οικισμό της Νεολιθικής Εποχής του νησιωτικού Αιγαίου, που έχει ερευνηθεί μέχρι σήμερα».
Επίκρουστες και σκαλιστές βραχογραφίες
Μία από τις πιο ξεχωριστές ανακαλύψεις του οικισμού είναι οι εκτεταμένες επίκρουστες ή σκαλιστές βραχογραφίες που κοσμούν το τείχος. Αυτές περιλαμβάνουν φυσιοκρατικές παραστάσεις, όπως ζώα, ψάρια και περισσότερα από 60 πλοία, καθώς και συμβολικές απεικονίσεις, όπως σπείρες και δακτυλιόσχημα θέματα που θυμίζουν νεολιθικά ειδώλια.
Οι βραχογραφίες του Στρόφιλα είναι ανάγλυφες ή επίκρουστες και οι απεικονίσεις των πλοίων είναι χαραγμένες σε ύψος 0,5-1 μέτρο από το έδαφος. Έχουν ανακαλυφθεί 7 πλοία, εκ των οποίων τα 4 απεικονίζονται μαζί σε πομπή, ενώ τα υπόλοιπα είναι μόνα τους.
Το μεγαλύτερο από αυτά, μήκους περίπου 20 εκατοστών, βρίσκεται εγχαραγμένο σε πέτρα της πύλης του ισχυρού τείχους, το οποίο ίσως ύψους 4 μέτρων (σώζεται έως τα 2 μέτρα). Αυτό το εύρημα αποτελεί το αρχαιότερο δείγμα αμυντικής αρχιτεκτονικής, με πύλη προστατευμένη από προμαχώνες.
Επιπλέον, έξω από το τείχος έχουν βρεθεί 17 σχέδια σε βράχο, που απεικονίζουν ελάφια, αιλουροειδή και ένα χοιρίδιο. Εντός του οικισμού, σε φυσικό βράχο, έχουν ανακαλυφθεί καραβάκια, ένα μεγάλο ψάρι και πολλά διακοσμητικά θέματα.
