Από τον Ηλία Τσαουσάκη
Η συμπλήρωση 50 χρόνων του ΠΑΣΟΚ ξεκινά μια εποχή γεμάτη σημαντικές πολιτικές, κοινωνικές και πολιτιστικές αλλαγές στη Ελλάδα. Το ΠΑΣΟΚ, που ιδρύθηκε το 1974 και ανέλαβε την εξουσία το 1981, έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην πολιτική και πολιτιστική ζωή της χώρας. Μοιάζει με ένα γιγάντιο κύμα που είχε επιδράσεις σε όλα τα επίπεδα. Αν και κυβέρνησε για συνολικά 22 χρόνια, η επιρροή του στην ελληνική κοινωνία είναι πολύ μεγαλύτερη και παραμένει επίκαιρη.
Με την ίδρυσή του το 1974, το ΠΑΣΟΚ αντέτεινε τις ανάγκες της κοινωνίας για περισσότερη δημοκρατία, συμμετοχή και κοινωνική κινητικότητα. Υπογράμμισε την αξία της πολιτιστικής έκφρασης και την επιθυμία του κόσμου για εξωστρέφεια. Κεντρική φιγούρα του ΠΑΣΟΚ υπήρξε ο Ανδρέας Παπανδρέου, ένας ιδιαίτερα χαρισματικός και αντιφατικός ηγέτης. Ήταν διανοούμενος και ταυτόχρονα προσιτός στον λαό, δημιουργώντας ένα ισχυρό κοινό αίσθημα. Οι στυλιστικές του επιλογές και οι χοροί του αποκτούσαν ιδιαίτερη ζωντάνια και επηρέαζαν την ελληνική κοινωνία.
Από την άνοδο του ΠΑΣΟΚ το 1981, παρατηρήθηκε μια έντονη κοινωνική κινητικότητα και η δημιουργία μιας νέας μεσαίας τάξης, που οδήγησε σε ανατροπές στον πολιτισμό. Η κατανάλωση έγινε ένδειξη κοινωνικής επιτυχίας και οικονομικής ευημερίας. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, το lifestyle άρχισε να κυριαρχεί, προσφέροντας μια «κίβδηλη» ευημερία, που τελικά αποδείχθηκε μη βιώσιμη. Η εικόνα του «νεόπλουτου Έλληνα» άρχισε να διαμορφώνεται και, παρά τη μείωση του λαϊκισμού στη δεύτερη περίοδο του ΠΑΣΟΚ από το 1996 και μετά, η τάση του καταναλωτισμού επηρεάζει τις κοινωνικές συμπεριφορές.
Η αισθητική του ΠΑΣΟΚ συνδέθηκε στενά με την ανάπτυξη της λαϊκής κουλτούρας. Ο σχεδιασμός ενός ισχυρού και παρεμβατικού κράτους είχε σημαντική αντίκτυπο στον πολιτισμό, φέρνοντας νέα σύμβολα και γλώσσα, αλλά και ριζοσπαστισμό που άλλαξε την αισθητική της εποχής. Το ΠΑΣΟΚ δημιούργησε μια νέα γλώσσα, ενδυναμώνοντας την πολιτική επικοινωνία και προβάλλοντας ένα αίσθημα εθνικής περηφάνειας.
Η αισθητική ως εργαλείο πολιτικής νομιμοποίησης απέδειξε τη δυνατότητα του ΠΑΣΟΚ να συνδυάζει την παράδοση με τις σύγχρονες ανάγκες. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, αυτή η γλώσσα εξελίχθηκε σε έναν ακραίο λαϊκισμό, που ξεπέρασε τα όρια της πολιτικής και γέννησε φαινόμενα όπως ο αυριανισμός, αποτυπώνοντας τη στάση μιας ολόκληρης εποχής.
Είναι σαφές ότι το ΠΑΣΟΚ έχει αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα του στη πολιτιστική ζωή της Ελλάδας. Αν και ήταν ένα κόμμα γεμάτο αντιφάσεις με πολλές θετικές και αρνητικές πλευρές, η κληρονομιά του παραμένει ισχυρή και απαιτεί εκτενή ανάλυση και αποτίμηση. Τα πολιτιστικά και αισθητικά πρότυπα που προώθησε δεν επηρεάζουν μόνο την εποχή του, αλλά διαμόρφωσαν ολόκληρες γενιές, καθορίζοντας αξίες και κοινωνικές συμπεριφορές. Παρά τις δυσκολίες και τις αντιφάσεις του, η επίδρασή του παραμένει ζωντανή και κομβική στην σύγχρονη ελληνική ιστορία.
Ο Ηλίας Τσαουσάκης είναι πολιτικός επιστήμονας και σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας.
