Λίγο μετά την ολοκλήρωση του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, το ζήτημα των αποζημιώσεων που αφορούσαν τις χώρες των Συμμάχων, οι οποίες υπέστησαν καταστροφές, λεηλασίες και απώλειες, λόγω της ναζιστικής Γερμανίας, αρχίζει να τίθεται σε συζήτηση. Η Ελλάδα συμμετείχε στη Συνδιάσκεψη Επανορθώσεων που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το 1946.
Η Διάσκεψη του Παρισιού
Στη διάσκεψη του Παρισιού, οι ελληνικές απαιτήσεις ανέρχονταν σε 14,644 δισ. δολάρια, ποσό που δεν περιλάμβανε το κατοχικό δάνειο, καθώς η συνδιάσκεψη επικεντρωνόταν στις επανορθώσεις για τα έξοδα Κατοχής. Τελικά, η συμφωνία κατέληξε σε ένα ποσό γύρω από 7 δισ. δολάρια για την Ελλάδα.
Η διάσκεψη του Λονδίνου
Επτά χρόνια αργότερα, το 1953, στη διάσκεψη του Λονδίνου οι Σύμμαχοι προσπαθούν να ρυθμίσουν τα χρέη της Γερμανίας προς άλλες χώρες. Σε μια περίοδο Ψυχρού Πολέμου, με τη Γερμανία διαιρεμένη σε Ανατολική και Δυτική, οι Σύμμαχοι επιθυμούν την ανοικοδόμηση και ενδυνάμωση της Δυτικής Γερμανίας, αποφεύγοντας την επιρροή του ανατολικού μπλοκ. Οι όροι που καθορίστηκαν ήταν ευνοϊκοί για τη Γερμανία, με το θέμα των αποζημιώσεων να αναβάλλεται για το μέλλον, έως την ενοποίηση του γερμανικού κράτους, γεγονός που συνέβη 36 χρόνια αργότερα.
Η διάσκεψη της Μόσχας
Το 1990, υπογράφηκε στη Μόσχα η συνθήκη γνωστή ως «2 συν 4», που περιλάμβανε τις δύο Γερμανίες και τους τέσσερις μεγάλους νικητές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (ΗΠΑ, Αγγλία, Ρωσία, Γαλλία). Αυτή η συμφωνία έθεσε ουσιαστικά τέλος στο ζήτημα των αποζημιώσεων, ρυθμίζοντας όλα τα πολιτικά, εδαφικά και στρατιωτικά ζητήματα που εκκρεμούσαν, χωρίς να υπάρχει καμία αναφορά σε αποζημιώσεις. Έτσι, ακυρώθηκαν στην πράξη οι όροι της Συμφωνίας του Λονδίνου της 27ης Φεβρουαρίου 1953, και από τότε η γερμανική πλευρά επικαλείται τη συμφωνία της Μόσχας για να αντικρούσει τις αξιώσεις, συμπεριλαμβανομένων και των ελληνικών, σχετικά με τις πολεμικές αποζημιώσεις.
Η ελληνική προετοιμασία
Προκειμένου να συμμετάσχει στη συζήτηση για τις αποζημιώσεις, η Ελλάδα ίδρυσε δύο υπηρεσίες. Η πρώτη ήταν το Γραφείο για τα Εγκλήματα Πολέμου, το οποίο συνεργαζόταν στενά με την Επιτροπή του ΟΗΕ για την δίωξη των εγκλημάτων πολέμου που διαπράχθηκαν στην ελληνική επικράτεια. Η δεύτερη ήταν μια ομάδα ειδικών που είχε ως αποστολή τη συλλογή των απαραίτητων στοιχείων για την τεκμηρίωση των ελληνικών απαιτήσεων για αποζημιώσεις.
Οι γερμανικές φωνές για τις αποζημιώσεις
Αξιοσημείωτο είναι ότι υπήρξαν φωνές στη Γερμανία που υποστήριξαν το ελληνικό αίτημα, παρά το γεγονός ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις παρέμειναν σιωπηλές. Υπήρξαν και επίσημες ανακοινώσεις που εξέφρασαν θετική στάση απέναντι στο ελληνικό θέμα. Χαρακτηριστική είναι η ανακοίνωση της γερμανικής πρεσβείας στην Αθήνα το 1988, που ανέφερε ότι «η τελική διευθέτηση των αξιώσεων έναντι της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας συνδέεται με τη Συμφωνία του Λονδίνου της 27ης Φεβρουαρίου 1953» και ότι αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί «μόνο με την καλοπροαίρετη υπογραφή μιας ειρηνικής διευθέτησης με ολόκληρη τη Γερμανία».
Ωστόσο, τέτοιες ανακοινώσεις σταμάτησαν μετά το 1990, και οι φωνές που επανέφεραν το θέμα προέρχονταν κυρίως από ακαδημαϊκούς ή από το κόμμα Die Linke της γερμανικής Αριστεράς. Το ζήτημα εξακολουθεί να απασχολεί τη Γερμανία, όπως φάνηκε και από την πρόσφατη επίσκεψη του Στάινμαγερ στην Ελλάδα, όπου τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης εστίασαν στις ελληνικές αντιδράσεις, ιδιαίτερα από τους ανθρώπους που προέρχονται από περιοχές που υπήρξαν τόποι μαρτυρίου κατά τη διάρκεια του πολέμου.
