Ποιο «Πολυτεχνείο» μπορεί να προκαλεί ανησυχία;

Η σημασία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου

Υπήρχαν ή όχι νεκροί και τραυματίες στο Πολυτεχνείο; Κατάφερε κάτι εκείνη η γενιά; Γιατί, 51 χρόνια αργότερα, επιμένει ένα αφήγημα που υποτιμά την εμβληματική εξέγερση των δημοκρατικών νέων;

Η απάντηση βρίσκεται στη νεότητα. Η αντιπάθεια προς το Πολυτεχνείο δεν περιορίζεται μόνο στην πολιτική διάσταση της εξέγερσης. Δε συνδέεται αποκλειστικά με την υποστήριξη του φασιστικού καθεστώτος, αλλά έχει τις ρίζες της στη διαχρονικότητα και στην επίμονη υπενθύμιση της δυνατότητας των εξεγέρσεων.

Το Πολυτεχνείο και η αφήγηση των «μη νεκρών»

Το πρώτο αφήγημα, που αναφερόταν στην εξέγερση χωρίς νεκρούς, αναγκαστικά «στρογγυλεύτηκε» από κυβερνητικούς θώκους που ανέλαβαν πολλοί δημοφιλείς εκφραστές της. Έτσι, μεταπήδησε από το «Πολυτεχνείο που λέει ψέματα, νεκροί δεν υπήρχαν» στο «νεκροί δεν υπήρχαν εντός του Πολυτεχνείου, μόνο στα γύρω στενά». Αυτή η διευκρίνιση είναι επουσιώδης, καθώς το «Πολυτεχνείο» ως έννοια δεν περιορίζεται στον προαύλιο χώρο του ακαδημαϊκού κτιρίου. Υπήρξαν νεκροί και από την επίθεση του τανκ εντός της σχολής, καθώς και από τις αδέσποτες σφαίρες των ελεύθερων σκοπευτών έξω από αυτήν.

Η σημασία του αφηγήματος περί μη ύπαρξης νεκρών στο Πολυτεχνείο δεν ήταν να αποδειχθεί ότι η χούντα δεν σκότωνε. Η διαφορά είναι αυστηρά βιοπολιτική, καθώς το Πολυτεχνείο ξεκίνησε ως φοιτητική εξέγερση των προοδευτικών νέων και εξελίχθηκε σε παλλαϊκή και πανελλαδική κινητοποίηση. Επειδή οι εξεγέρσεις αυτές δεν προήλθαν από ποινικούς ή διωκόμενους πολιτικά ανθρώπους, το συναίσθημα γύρω από αυτές λειτουργεί διαφορετικά. Στο Πολυτεχνείο συμμετείχαν νέοι άνθρωποι, ακόμη και ανήλικοι, και η κοινωνία έχει την ανάγκη να προστατεύει τους νέους, ή τουλάχιστον να συγκινείται περισσότερο από τον θάνατο νέων, μορφωμένων ανθρώπων που προέρχονται από «κανονικές» κοινωνικές συνθήκες.

Η γενιά του Πολυτεχνείου και οι κατηγορίες περί «ξεπουλήματος»

Ένα επόμενο επιχείρημα κατά της εξέγερσης είναι η αντιπάθεια προς τη γενιά του Πολυτεχνείου που «ξεπουλήθηκε». Αναφέρεται σε αγωνιστές και αγωνίστριες της εξέγερσης, των οποίων η πολιτική σταδιοδρομία εξελίχθηκε με συμβιβασμούς, σύμφωνα με την κριτική. Ωστόσο, αυτό δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Οι άνθρωποι μεγαλώνουν, αλλάζουν και εξελίσσονται. Το Πολυτεχνείο, όμως, δεν είναι απλώς οι άνθρωποι του παρόντος, αλλά οι νέοι της εποχής τους. Η προεξόφληση ότι οι νέοι θα μεγαλώσουν και θα συμβιβαστούν δημιουργεί ένα κλίμα που αποτρέπει την αντίδραση στο παρόν.

Το επιχείρημα των «ξεπουλημένων» στρέφεται κατά των νέων που εξεγέρθηκαν, ανεξάρτητα από το αν πολιτικοποιήθηκαν σε άλλες κατευθύνσεις ή όχι. Μια ολόκληρη εξέγερση μπορεί να χαρακτηριστεί υποκρισία, επειδή το μέλλον είναι απρόβλεπτο και οι άνθρωποι αλλάζουν, ή ακόμη και αν δεν αλλάζουν, παύουν να είναι νέοι απέναντι στη χούντα.

Η διαρκής κληρονομιά του Πολυτεχνείου

Αν το Πολυτεχνείο είναι κάτι, είναι η νιότη του κόσμου. Είναι η έμπνευση για τις επόμενες γενιές να πιστεύουν ότι η αντίδρασή τους μπορεί να αφήσει ιστορία και να την αλλάξει. Στο μετέπειτα ιστορικό χάρτη, το Πολυτεχνείο έγινε σύνθημα στις καταλήψεις του ’92, το 1998, στο φοιτητικό κίνημα του 2006, στην εξέγερση του 2008 και στο κίνημα των πλατειών το 2011, συνεχίζοντας να είναι επίκαιρο.

Αυτό σημαίνει ότι πέτυχε περισσότερους από έναν στόχους. Κέρδισε μια διαχρονική θέση στην έμπνευση για αντιδράσεις και κινήματα. Πενήντα και ένα χρόνια αργότερα, το Πολυτεχνείο τιμάται, διδάσκεται στα σχολεία και υπενθυμίζεται στους δρόμους κάθε πόλης.

Φυσικά, είναι μια αντιπαθητική επέτειος για όσους ανήκουν σε συντηρητικές ή ακραίες ομάδες. Πώς να μην είναι αντιπαθητική η διαρκής υπενθύμιση της επιθυμίας και της δύναμης των νέων να αλλάξουν τον κόσμο;