Σε μια από τις πολλές επαναλήψεις της Ιστορίας, ολόκληρος ο κόσμος παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα τις εξελίξεις ανάμεσα στο Ιράν και τις Ηνωμένες Πολιτείες, σε ένα πολεμικό σκηνικό γεμάτο αβεβαιότητα. Η ένταση αυτή δεν είναι νέα· ήδη πριν από 45 χρόνια, το Ιράν και οι ΗΠΑ βρίσκονταν σε κατάσταση αναταραχής, με τη Μέση Ανατολή να είναι πάλι στο επίκεντρο.
Στις 4 Νοεμβρίου 1979, ξεκίνησε η περίφημη «κρίση των ομήρων», όταν φοιτητές κατέλαβαν την αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη, κρατώντας 52 διπλωμάτες και πολίτες ως ομήρους για 444 ημέρες. Αυτή η εξέλιξη σφράγισε τη σχέση των δύο χωρών με μίσος και ένταση που διαρκεί μέχρι σήμερα.
Η επανάσταση του Ιράν
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, η κατάσταση στο Ιράν ήταν εκρηκτική. Ο Σάχης Ρέζα Παχλαβί ζούσε στη χλιδή και απολάμβανε τη στήριξη της Ουάσινγκτον, ενώ η πλειοψηφία των Ιρανών ζούσε σε συνθήκες φτώχειας και ανεργίας. Οι πολιτικές του Σάχη είχαν οδηγήσει σε τεράστια κοινωνική ανισότητα και πληθωρισμό, προκαλώντας την οργή των πολιτών.
Στο κλίμα αυτό, πολλοί Ιρανοί στράφηκαν σε επαναστατικές ιδέες. Δημιουργήθηκε ένα δίπολο ανάμεσα στις δυνάμεις της Αριστεράς και τους θεοκράτες, με ηγέτη τον Αγιατολάχ Χομεϊνί. Οι φοιτητές, έτοιμοι να εξεγερθούν, βγήκαν στους δρόμους και οι διαδηλώσεις κατά του Σάχη έγιναν καθημερινό φαινόμενο.
Από τον Ιανουάριο του 1979, η κατάσταση επιδεινώθηκε, με τους εξεγερμένους να στρέφουν την οργή τους και κατά των Ηνωμένων Πολιτειών, θεωρώντας τις υπεύθυνες για τη στήριξη του Σάχη. Οι διαδηλώσεις έγιναν όλο και πιο βίαιες, με πολλές απώλειες.
Ο Σάχης, αντιμετωπίζοντας σοβαρά προβλήματα υγείας, αυτοεξορίστηκε στις ΗΠΑ. Η απόφαση αυτή προκάλεσε την αγανάκτηση των Ιρανών, οι οποίοι διαδήλωναν καθημερινά έξω από την πρεσβεία των ΗΠΑ απαιτώντας την παράδοση του Σάχη για να δικαστεί.
Η κατάληψη της πρεσβείας, η οποία είχε προγραμματιστεί μήνες πριν, έγινε τελικά πραγματικότητα όταν πάνω από 4.000 φοιτητές συγκεντρώθηκαν έξω από το κτίριο και, μέσα σε λίγες ώρες, κατέλαβαν την πρεσβεία, κρατώντας τους διπλωμάτες ως ομήρους.
Η επιχείρηση διάσωσης
Η αμερικανική κυβέρνηση, υπό τον πρόεδρο Τζίμι Κάρτερ, επιχείρησε να οργανώσει στρατιωτική επέμβαση για την απελευθέρωση των ομήρων, αλλά οι στρατιωτικοί σύμβουλοι τον προειδοποίησαν για την αδυναμία ενός τέτοιου εγχειρήματος. Έτσι, η κυβέρνηση στράφηκε στη διπλωματία, ακόμα και μέσω της Παλαιστινιακής Οργάνωσης Απελευθέρωσης (PLO).
Η επιχείρηση διάσωσης, γνωστή ως «Νύχι του Αετού», κατέληξε σε αποτυχία, με οκτώ νεκρούς Αμερικανούς στρατιώτες. Παρά τις αποτυχίες, η ιστορία της διάσωσης των έξι διπλωματών που κατάφεραν να φύγουν από το Ιράν μεταφέρθηκε στο σινεμά μέσω της ταινίας «Επιχείρηση Argo», σκηνοθεσίας και πρωταγωνιστίας του Μπεν Άφλεκ, η οποία απέσπασε τρία Όσκαρ.
Η ταινία περιγράφει την περιπέτεια των διπλωματών που κρύφτηκαν στην κατοικία του Καναδού πρέσβη και τη μυστική επιχείρηση διάσωσής τους από την CIA, με ηγέτη τον πράκτορα Τόνι Μέντεζ. Ωστόσο, πρόσφατες αποκαλύψεις έδειξαν ότι υπήρχε και άλλος πράκτορας της CIA, ο γλωσσολόγος Εντ Τζόνσον, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία της επιχείρησης.
Σήμερα, το κτίριο της πρώην πρεσβείας των ΗΠΑ στην Τεχεράνη λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο, θυμίζοντας την ιστορία μιας από τις πιο έντονες περιόδους στις σχέσεις Ιράν και ΗΠΑ.
