Αν ρωτούσες αύριο το πρωί 100 ανθρώπους στον δρόμο ποιος είναι ο Νικόλαος Μάντζαρος, είναι πολύ πιθανό ότι λιγότεροι από 40 θα τον γνώριζαν. Και ίσως και αυτός ο αριθμός να είναι υπερβολικός.
Ακόμα πιο λίγοι θα ήξεραν ότι ο Μάντζαρος είναι ο συνθέτης του Εθνικού Ύμνου της Ελλάδας. Ωστόσο, το πιο σημαντικό έργο του ήταν ότι θεωρείται ο ηγέτης της επτανησιακής σχολής μουσικής και ο θεμελιωτής της δυτικότροπης μουσικής στην Ελλάδα.
Η απουσία γνώσης για τη μουσική κληρονομιά του Μάντζαρου θα του φαινόταν φυσιολογική, καθώς ο ίδιος δεν θεωρούσε ότι έκανε κάτι ιδιαίτερο. Γι’ αυτόν τον λόγο, πολλές φορές υπέγραφε τις παρτιτούρες του με το ψευδώνυμο «Dilettante», που σημαίνει «ερασιτέχνης», εκφράζοντας την άποψη ότι η μουσική ήταν για εκείνον μέσο έκφρασης και όχι επαγγελματικής αποκατάστασης.
Η ζωή και το έργο του Νικόλαου Μάντζαρου
Στις 26 Οκτωβρίου 1795, στην Κέρκυρα, ήρθε στον κόσμο ο Νικόλαος Χαλικιόπουλος – Μάντζαρος. Σε αντίθεση με τις συνηθισμένες αφηγήσεις για καλλιτέχνες, ο Μάντζαρος προερχόταν από πλούσια οικογένεια. Ο πατέρας του, Ιάκωβος, ήταν νομικός που σπούδασε στην Ιταλία, ενώ η μητέρα του, Ρεγγίνα, ήταν ποιήτρια και μουσικός από αριστοκρατική οικογένεια της Δαλματίας.
Όταν οι γονείς του παρατήρησαν την έμφυτη κλίση του γιου τους στη μουσική, ζήτησαν τη βοήθεια γνωστών μουσικών της εποχής για να του παρέχουν την κατάλληλη εκπαίδευση. Αν και ο πατέρας του αρχικά ήθελε να τον σπουδάσει γιατρό, τελικά αναγνώρισε το ταλέντο του και ενέκρινε τις μουσικές σπουδές του.
Τα πρώτα του μαθήματα μουσικής τα πήρε από τη μητέρα του, και στη συνέχεια διδάχθηκε από τους κορυφαίους μουσικούς της Κέρκυρας. Αργότερα, συνέχισε τις σπουδές του στην Ιταλία, όπου συνεργάστηκε με σημαντικούς μουσικούς. Σε ηλικία μόλις 20 ετών, υπέγραψε την πρώτη του κωμική όπερα, το «Don Crepuscolo», που θεωρείται η παλαιότερη σωζόμενη ελληνική όπερα.
Ο Μάντζαρος είναι επίσης γνωστός για τη σύνθεση του πρώτου έργου στην ελληνική γλώσσα για φωνή και ορχήστρα (Aria Greca, 1827) και για πολλές άλλες σημαντικές συνθέσεις, συμπεριλαμβανομένων έργων για κουαρτέτο εγχόρδων και πιανιστικού ρεπερτορίου.
Η φιλία με τον Διονύσιο Σολωμό
Ο Νικόλαος Μάντζαρος ήταν στενός φίλος του Διονυσίου Σολωμού και εκτιμούσε το έργο του Εθνικού ποιητή. Ο Σολωμός, το 1823, έγραψε το «Ύμνος εις την Ελευθερίαν», ένα εκτενές ποίημα που αποτελείται από 158 τετράστιχες στροφές. Ο Μάντζαρος και ο Σολωμός συνεργάστηκαν για να μελοποιήσουν το ποίημα, με την πρώτη μελοποίηση να γίνεται το 1828.
Η μελοποίηση του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» από τον Μάντζαρο απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα και σύντομα έγινε άτυπος ύμνος των Επτανήσων. Παρά τις προσπάθειές τους, ο Όθωνας δεν άλλαξε τον Εθνικό Ύμνο της Ελλάδας, αλλά τίμησε τους δημιουργούς με το Αργυρό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος.
Η επίσημη αναγνώριση του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» ήρθε το 1865, όταν ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ το χαρακτήρισε ως «επίσημον εθνικόν άσμα» και διέταξε την εκτέλεσή του στις ναυτικές παρατάξεις του Βασιλικού Ναυτικού.
Η κληρονομιά του Μάντζαρου
Ο Νικόλαος Μάντζαρος υπήρξε ο ιδρυτής της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κέρκυρας, μιας από τις παλαιότερες μπάντες στην Ελλάδα, και υπηρέτησε ως καλλιτεχνικός διευθυντής και ισόβιος πρόεδρός της. Πέθανε στις 30 Μαρτίου 1872, από εγκεφαλικό, την ώρα που παρέδιδε μάθημα μουσικής σε νέους μαθητές.
Η μουσική κληρονομιά του Μάντζαρου είναι ανεκτίμητη και η επίδρασή του στη μουσική σκηνή της Ελλάδας παραμένει ισχυρή μέχρι σήμερα.
