Μέχρι πριν από μερικά χρόνια, αν κάποιος επισκεπτόταν τα Εξάρχεια και συζητούσε για τις «δύσκολες» εποχές της πλατείας, σίγουρα θα άκουγε ένα όνομα: Νίκων Αρκουδέας.
Όχι, δεν ήταν αναρχικός. Ήταν στην πραγματικότητα το ακριβώς αντίθετο – αστυνομικός. Στην αρχή υπηρέτησε ως αστυνομικός διευθυντής στην Αττική, με αποτέλεσμα οι δημοσιογράφοι της εποχής να τον αποκαλούν «Αττικάρχη», ένας όρος που έχει διατηρηθεί μέχρι σήμερα. Αργότερα, ανέλαβε τη θέση του αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας.
Ο Νίκων Αρκουδέας έγινε ο πιο αναγνωρίσιμος αρχηγός της ΕΛΑΣ, και η καριέρα του, που συνεχίστηκε ακόμη και μετά τη συνταξιοδότησή του, έγινε σχεδόν θρυλική, καθώς σχεδόν όλοι οι παλιοί θαμώνες των Εξαρχείων είχαν κάποια ιστορία να διηγηθούν γι’ αυτόν.
«Αλλαγή δε γίνεται χωρίς τον Αρκουδέα…»
Ο Νίκων Αρκουδέας γεννήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 1928 στη Μεσσηνιακή Μάνη. Αποφοίτησε από το σχολείο στην Αρεόπολη Λακωνίας και στη συνέχεια σπούδασε στην Πάντειο Ανώτατη Σχολή Πολιτικών Επιστημών και στη Σχολή Αξιωματικών της Αστυνομίας Πόλεων.
Υπηρέτησε πάντα σε ενεργές θέσεις στην Αστυνομία Πόλεων, κυρίως στην περιοχή του Λεκανοπεδίου Αττικής.
Για κάποιο διάστημα, ο Αρκουδέας εργάστηκε στην Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας, η οποία είχε ως κύρια αποστολή την «εθνική διαφώτιση» και την καταπολέμηση των κομμουνιστών.
Με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1981 και την περίφημη «Αλλαγή» που προήγαγε ο Ανδρέας Παπανδρέου, ξεκίνησε η καριέρα του Αρκουδέα στην αστυνομία. Το ΠΑΣΟΚ ήθελε να διαχωρίσει τη θέση του από την σφοδρή καταστολή που υπήρχε στην εποχή του «κράτους της δεξιάς».
Υπό την ηγεσία του, ενοποιήθηκαν η «αμαρτωλή» Χωροφυλακή με την Αστυνομία Πόλεων και δημιουργήθηκε η Ελληνική Αστυνομία, με τον Αρκουδέα να αναλαμβάνει Γενικός Αστυνομικός Διευθυντής Αττικής, με ευθύνες που περιλάμβαναν και τις κατασταλτικές δυνάμεις, όπως τα ΜΑΤ και τα ΜΕΑ, σε μια περίοδο έντονων κοινωνικών αναταραχών.
Ωστόσο, οι ενορχηστρωμένες επιθέσεις κατά των Εξαρχείων, γνωστές ως «επιχειρήσεις Αρετή», αυξήθηκαν κατά την εποχή του Αρκουδέα. Αυτές οι επιθέσεις είχαν ξεκινήσει πριν από τον Αρκουδέα, αλλά με την δική του ηγεσία έγιναν πιο συχνές και πιο βίαιες.
Η πρώτη «επιχείρηση Αρετή» υπό την καθοδήγηση του Αρκουδέα έλαβε χώρα τον Σεπτέμβριο του 1984. Για δύο ημέρες, οι δυνάμεις καταστολής κυριάρχησαν, με ροκάδες, πάνκηδες, αναρχικούς και απλούς περαστικούς να βιώνουν τη βιαιότητα του «σοσιαλιστικού γκλοπ», που δεν διέφερε από το «δεξιό γκλοπ».
Η μόνη πραγματική διαφορά ήταν ότι ο Αρκουδέας ήταν παρών στο «πεδίο», προσπαθώντας να συνεννοηθεί με τους αναρχικούς για να αποτραπούν περαιτέρω συγκρούσεις, αν και οι συνομιλίες αυτές δεν είχαν αποτέλεσμα. Το ξύλο συνέχισε να πέφτει αμείλικτα, αλλά τουλάχιστον το σοσιαλιστικό ΠΑΣΟΚ μπορούσε να ισχυρίζεται ότι προσπαθούσε να αποκαταστήσει την τάξη με την πειθώ και όχι με τη βία. Αυτή η περίοδος γέννησε το επικό σύνθημα των αναρχικών: «Αλλαγή δε γίνεται χωρίς τον Αρκουδέα / Αυτός δεν είναι μπάτσος, είναι μια ιδέα»!
Ο Αρκουδέας συνέχισε να ανεβαίνει στην ιεραρχία της Ελληνικής Αστυνομίας. Παρά τις αιματηρές συγκρούσεις που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της θητείας του, κατάφερε να αποφεύγει την αποστρατεία και όταν τελικά αποστρατεύτηκε, το 1986, έγινε αρχηγός της ΕΛΑΣ μέχρι το 1988.
Μετά την αποστρατεία του, ο Αρκουδέας εκλέχθηκε στην Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ και ήταν υποψήφιος βουλευτής Α’ Αθηνών στις εκλογές του 1989-1990, αν και δεν εκλέχθηκε. Το 1994 εκλέχθηκε δημοτικός σύμβουλος του Δήμου Αθηναίων με την παράταξη του Θεόδωρου Πάγκαλου και το 1998 με την παράταξη της Μαρίας Δαμανάκη.
Δυστυχώς, ο Νίκων Αρκουδέας έχασε την μάχη με τον καρκίνο και πέθανε στις 4 Σεπτεμβρίου 2005, σε ηλικία 77 ετών.
«Αυτός δεν είναι μπάτσος, είναι μια ιδέα»
Η περίοδος που ο Αρκουδέας ήταν Αττικάρχης ήταν γεμάτη ένταση μεταξύ της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και των αναρχικών/αντιεξουσιαστικών κομμάτων.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε τον Νοέμβριο του 1985, όταν ο αστυνομικός Αθανάσιος Μελίστας πυροβόλησε και σκότωσε τον 15χρονο μαθητή Μιχάλη Καλτεζά στις διαδηλώσεις της επετείου του Πολυτεχνείου.
Αμέσως μετά το συμβάν, οι αναρχικοί κατέλαβαν το Χημείο και ο Αρκουδέας επιχείρησε να συνομιλήσει μαζί τους, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Όταν οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν, οι συγκρούσεις ξέσπασαν στην πόλη με σφοδρότητα.
Η ένταση συνεχίστηκε με τις διαδηλώσεις στην Αθήνα συχνά να μετατρέπονται σε πεδία μάχης. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν όταν οι αστυνομικοί συνέλαβαν έναν Κινέζο τουρίστα, επειδή θεωρήθηκε ύποπτος κατά τη διάρκεια επεισοδίων.
Τον Οκτώβριο του 1987, ως αρχηγός της ΕΛΑΣ, ο Αρκουδέας αντιμετώπισε μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του: την «Μάχη της Καλογρέζας», όπου αστυνομικοί και αναρχικοί συγκρούστηκαν σφοδρά. Στη διάρκεια της σύγκρουσης, ένας από τους αναρχικούς, ο Μιχάλης Πρέκας, σκοτώθηκε κάτω από αμφισβητούμενες συνθήκες, προκαλώντας αντιδράσεις από τους οικείους του.
Λίγο αργότερα, τον Νοέμβριο του 1987, η αστυνομία αντέτεινε με σφοδρότητα σε μία μεγάλη πορεία φοιτητών, με πολλές συλλήψεις και σοβαρούς τραυματισμούς.
Όταν αποστρατεύτηκε, ο Αρκουδέας αναφέρθηκε σε εκείνες τις «παλιές, καλές ημέρες» σε συνέντευξή του, λέγοντας πως ακόμα και η πιο σκληρή αντιμετώπιση κρύβει μια παρεξηγημένη τρυφερότητα. Δήλωσε «αμετανόητος» και στο τέλος τόνισε πως στην αντιπαράθεση με τους αναρχικούς, το αποτέλεσμα ήταν: «Ότι συμβαίνει σε κάθε αγώνα θρίλερ: 0-0»!
