Υπάρχουν στιγμές στη ζωή μας που μένουν ανεξίτηλες στη μνήμη μας. Αυτές οι στιγμές είναι αδύνατο να ξεχαστούν, ανεξαρτήτως του χρόνου που περνάει, πάντα θα θυμόμαστε πού ήμασταν και τι κάναμε σε αυτές.
Μια τέτοια στιγμή ήταν ο καταστροφικός σεισμός της Αθήνας, που όλοι θυμόμαστε. Ήταν 7 Σεπτεμβρίου 1999, τέσσερα λεπτά πριν από τις 3 το μεσημέρι.
Από τη στιγμή εκείνη, που κράτησε μόλις 15 δευτερόλεπτα, τίποτα δεν επανήλθε στην κανονικότητα.
Ο Παρθενώνας και η Ανθεκτικότητα του
Όταν συζητάμε για εκείνο το μεσημέρι, συνήθως αναφερόμαστε στα κτίρια που κατέρρευσαν και στο πώς αυτό οδήγησε στο θάνατο πολλών ανθρώπων.
Αναπόφευκτα, η συζήτηση φτάνει στον Παρθενώνα και στο πώς καταφέρνει να παραμένει όρθιος μετά από τόσους μεγάλους σεισμούς και τόσες χιλιάδες χρόνια.
Πολλοί επιστήμονες έχουν εξετάσει το πώς οι αρχαίοι Έλληνες κατάφεραν να σχεδιάσουν ένα μνημείο που μοιάζει να έχει αντισεισμικά χαρακτηριστικά που θυμίζουν μέλλον.
Κατά τη διάρκεια του φονικού σεισμού του 1999, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι στον Παρθενώνα και στο Ερέχθειο σημειώθηκε μια μικρή περιστροφή σε ορισμένους κίονες, χωρίς όμως σοβαρές συνέπειες.
Είναι εντυπωσιακό ότι αυτός ήταν ο ένατος σοβαρός σεισμός που αντιμετώπισε ο Παρθενώνας μέσα σε 25.000 χρόνια.
Οι επιστήμονες θεωρούν ότι ο λόγος που το εμβληματικό αυτό μνημείο παραμένει σχεδόν άθικτο είναι η ειδική μέθοδος κατασκευής του και η γεωγραφική του θέση.
Ουσιαστικά, το “μυστικό” εντοπίζεται στους σπονδυλωτούς κίονες που έχουν τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να κινούνται ελάχιστα σε περιπτώσεις σεισμών.
Ωστόσο, πολλοί ναοί με παρόμοια κατασκευή κατέρρευσαν σε έντονους σεισμούς. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η ειδική τεχνική κατασκευής του Παρθενώνα συνεργάζεται με την φυσική προστασία που του παρέχει ο ιερός βράχος της Ακρόπολης.
Τι θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρές ζημιές στον Παρθενώνα; Οι επιστήμονες είναι πεπεισμένοι ότι ένας ισχυρός σεισμός με μεγάλη διάρκεια, από ένα ρήγμα μεταξύ 100 και 200 χιλιομέτρων από την Ακρόπολη, θα αποτελούσε απειλή.
Οι Δύο Δονήσεις και τα 15 Δευτερόλεπτα του Τρόμου
Η συζήτηση τότε επιστρέφει στον σεισμό του 1999. Ένας τέτοιος σεισμός δεν θα μπορούσε να προκαλέσει ζημιά στον Παρθενώνα, αλλά σκόρπισε τον τρόμο στην Αθήνα.
Μέχρι σήμερα, είναι λιγότερο γνωστό ότι ο σεισμός εκείνης της ημέρας δεν ήταν ένας, αλλά δύο!
Ειδική μελέτη με δορυφορικά δεδομένα αποκάλυψε ότι εκδηλώθηκαν δύο σεισμοί, μεγέθους 5,8 και 5,5 Ρίχτερ, με διαφορά 3,5 δευτερολέπτων μεταξύ τους.
Κατά τη διάρκεια αυτού του μεσημεριού, δύο ρήγματα στην Πάρνηθα ενεργοποιήθηκαν ταυτόχρονα, που εκτείνονταν μέχρι τον κόλπο της Ελευσίνας. Οι παρατηρήσεις συμφωνούν με μια βύθιση του ρήγματος της Φυλής και μιας πιθανής επέκτασης που έφτανε μέχρι τα Άνω Λιόσια, μήκους πέντε χιλιομέτρων. Αυτό το ρήγμα θεωρούταν πρώτα ακίνδυνο, αν και βρισκόταν κοντά σε σεισμική περιοχή, αυτή του Κορινθιακού κόλπου, που είχε δώσει έναν προηγούμενο μεγάλο σεισμό το 1981 με 20 θύματα. Ο Αττικός λεκανοπέδιο θεωρούνταν ασεισμικό.
Καταγράφηκαν προσεισμικές δονήσεις από τις 14:38, με μεγέθη 2,5 έως 3,2. Η μετασεισμική δραστηριότητα ήταν έντονη και διήρκεσε αρκετούς μήνες, με περισσότερους από 400 μετασεισμικούς δονήσεις να καταγράφονται μέχρι το βράδυ της 7ης Σεπτεμβρίου, πέντε από τις οποίες ήταν άνω των 4 Ρίχτερ.
Ο μεγαλύτερος μετασεισμός σημειώθηκε στις 22:44 με μέγεθος 4,4 Ρίχτερ. Μέχρι τα επόμενα δύο χρόνια, σχεδόν 4.000 μετασεισμοί καταγράφηκαν.
Όμως, σεισμικές δονήσεις κοντά στο επίκεντρο του κύριου σεισμού άρχισαν να καταγράφονται από το 1994. Είχαν καταγραφεί προειδοποιητικές σεισμικές δονήσεις από τον Νοέμβριο του 1997, αλλά φάνηκε ότι το φαινόμενο επιταχύνθηκε λόγω του σεισμού στο Ιζμίτ το 1999.
Ο σεισμός του 1999 υπήρξε η πιο καταστροφική φυσική καταστροφή στην Ελλάδα, με ζημίες που εκτιμώνται σε 3 δισεκατομμύρια δολάρια, κυρίως στις περιοχές Άνω Λιόσια, Αχαρνές, Κηφισιά, Θρακομακεδόνες, Μεταμόρφωση και Φυλή, όπου τοπικά είχε ισχύ IX (9) στην κλίμακα Μερκάλι, φτάνοντας σε κάποια σημεία και την ισχύ Χ (10).
Κατά τις επόμενες ημέρες, το 30% των καλοχτισμένων κτιρίων κατέρρευσε. Στους Θρακομακεδόνες, το 84% των σπιτιών χαρακτηρίστηκε κόκκινο ή κίτρινο, ενώ στα Άνω Λιόσια το 64% και στη Φυλή το 56%.
143 Νεκροί, τουλάχιστον 700 Τραυματίες και περίπου 50.000 Άστεγοι!
Μόλις 15 δευτερόλεπτα ήταν αρκετά ώστε να προκαλέσουν θάνατο και τεράστιες καταστροφές. Ο αρχικός ήχος έγινε πανζουρλισμός από τζάμια που έσπαγαν, επιχρίσματα που κατέρρεαν και συναγερμούς αυτοκινήτων που χτυπούσαν.
Η κατάσταση ήταν χαoτική με πανικό, ενώ η ΔΕΗ βυθίστηκε σε μπλακ άουτ. Κάποιοι προσπάθησαν να επικοινωνήσουν με τους δικούς τους, αλλά τα κινητά τηλέφωνα δεν λειτουργούσαν, με τα δίκτυα να είναι κορεσμένα. Μόνο οι σταθερές γραμμές λειτουργούσαν, αλλά ποιος μπορούσε να μπει στο σπίτι; Τα δημόσια τηλέφωνα με τηλεκάρτες είχαν μεγάλες ουρές.
Το πιο τραγικό γεγονός της ημέρας ήταν η κατάρρευση του εργοστασίου της Ρικομέξ, με 39 θύματα, δύο από τα οποία ήταν έγκυες γυναίκες. Οι συγγενείς τους βίωσαν έναν “διπλό θάνατο”: την απώλεια των αγαπημένων τους και την πορεία στα δικαστήρια, χωρίς τελικά να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι.
Σε κάποιους συγγενείς θυμάτων αποδόθηκαν αποζημιώσεις, 17.000 ευρώ για κάθε νεκρό αδελφό, 30.000 για νεκρό γονέα και 40.000 για κάθε νεκρό παιδί. Το 2010, το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάσισε ότι η Νομαρχία έχει ευθύνες, καθώς δεν διενήργησε τους απαραίτητους ελέγχους κατά την οικοδόμηση του εργοστασίου, και πρέπει να αποζημιώσει τα θύματα με 18 εκατομμύρια ευρώ. Τελικά, το 2012, δόθηκαν 13 εκατομμύρια ευρώ σε συγγενείς από την Περιφέρεια.
Επιπλέον, οχτώ άνθρωποι σκοτώθηκαν στα γραφεία της Faran, τρεις στο εργοστάσιο ΦΙΑΛΟΠΛΑΣΤ και έξι στο εργοστάσιο ΒΙΟΚΥΤ. Στη Νέα Φιλαδέλφεια, επτά άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην οικοδομή της οδού Πίνδου και άλλοι 16 στην πολυκατοικία της οδού Ψυχάρη στη Μεταμόρφωση.
Η πολυκατοικία της Ν. Φιλαδέλφειας είχε υποστεί ζημιές από τον σεισμό του 1981, ωστόσο οι κάτοικοι συνέχιζαν να ζουν εκεί. Στην πολυκατοικία αυτή λειτουργούσε ένα κατάστημα της αλυσίδας Dia. Σύμφωνα με το παραπεμπτικό βούλευμα, η κατάρρευση οφειλόταν σε μετατροπές που πραγματοποίησαν οι ιδιοκτήτες της επιχείρησης. Τελικά, οι ιδιοκτήτες, ο αρχιτέκτονας και ο πολιτικός μηχανικός αθωώθηκαν.
Ο ιδιοκτήτης του εργοστασίου ΦΙΑΛΟΠΛΑΣΤ, όπου τρεις γυναίκες έχασαν τη ζωή τους, βρέθηκε ένοχος για ανθρωποκτονία από αμέλεια, με ποινή φυλάκισης οχτώ μηνών, αλλά πέθανε πριν την εκτέλεση της ποινής. Στην περίπτωση του εργοστασίου Faran, οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν.
Όσον αφορά την πολυκατοικία στην οδό Ψυχάρη στη Μεταμόρφωση, η υπόθεση παραγράφηκε, με οχτώ θανάτους, ενώ πυροσβέστες είχαν ανασύρει ζωντανά δύο παιδιά στην αγκαλιά του νεκρού πατέρα τους.
