Μετά την επίσκεψή μας στα Φάρασα και το προσκύνημα στα ιερά χώματα του αγίου Αρσενίου και του αγίου Παϊσίου, νιώσαμε δέος όταν αγγίξαμε τα ερείπια του σπιτιού όπου γεννήθηκε ο Αγιορείτης μοναχός, η χάρη του οποίου έχει φτάσει σε όλο τον κόσμο. Ακολούθως, βιώσαμε συγκινητικές στιγμές στον τόπο αιχμαλωσίας του αγίου Ιωάννη του Ρώσσου στο Προκόπι και στη συνέχεια κατευθυνθήκαμε προς το Γκιόρεμε ή Κόραμα, μία από τις πιο όμορφες περιοχές του κόσμου, διάσημη για τη μοναδική της μορφολογία, αλλά και ως τόπος μεγάλων ασκητών της Ορθοδοξίας.
Το Γκιόρεμε είναι μια κοιλάδα που ξεχωρίζει για τη φυσική ομορφιά της και τις ελληνορθόδοξες εκκλησίες που έχουν διασωθεί, παρόλο που φέρουν τα σημάδια της τουρκικής βαρβαρότητας, που είναι πληγές αιώνων. Το μίσος των κατακτητών και των Νεοτούρκων πλήρωσαν κυρίως οι αγιογραφίες, με την καταστροφή των ματιών του Ιησού Χριστού, της Παναγίας και των αγίων μας! Αυτή η θλιβερή και άγρια εικόνα θα μείνει χαραγμένη στην ψυχή και τη μνήμη μου για πάντα!
Αρχαιολογικό Πάρκο
Το ανοιχτό αρχαιολογικό πάρκο του Γκιόρεμε είναι πλέον μέρος της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και προστατεύεται από την UNESCO. Θεωρείται από τους ορθοδόξους η πρώτη μοναστική κοινότητα, εξίσου σημαντική και μοναδική με το Άγιον Όρος και την Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Όρος Σινά. Για να μπούμε στο εκτενές υπαίθριο μουσείο, πληρώσαμε εισιτήριο, καθώς οι Τούρκοι επιθυμούν να ενισχύσουν τα κρατικά τους ταμεία. Οι επιβλητικές ηφαιστειογενείς «καμινάδες» με τις αγιογραφίες στο εσωτερικό τους θυμίζουν βιβλικό σκηνικό. Το βλέμμα μας ταξιδεύει σε χώρους όπου έδρασε φιλανθρωπικά ο Μέγας Βασίλειος, δημιουργώντας γηροκομεία και νοσοκομεία, καθώς και στους χώρους όπου ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης έγραψε τα έργα του. Τα λόγια δεν αρκούν για να περιγράψουν τη μοναδική ομορφιά του τόπου.
Οι διάσπαρτοι βράχοι, δροσεροί και αδιάβροχοι λόγω της ηφαιστειακής τους προέλευσης, κρατούν μέσα τους τη φλόγα της ορθόδοξης πίστης εδώ και αιώνες. Εκκλησίες και μοναστήρια έχουν σμιλευτεί στους βράχους, με τους μοναχούς να διατηρούν ζωντανή την κυψέλη της πίστης!
Η «Σκοτεινή Εκκλησία» και οι «θησαυροί»
Η μοναστηριακή περιοχή της Καππαδοκίας φιλοξένησε χιλιάδες μοναχούς. Κατά την περίοδο της Εικονομαχίας, αποτέλεσε καταφύγιο για πολλούς. Λέγεται ότι το 728 μ.Χ. στην κοιλάδα Ματιανής – Κοράμων, ο αριθμός των μοναχών υπερέβαινε τους 100.000! Όλοι αυτοί ζούσαν σε αυτές τις σπηλιές, λατρεύοντας τον Χριστό και την Παναγία. Μπαίνοντας στις εκκλησίες του αγίου Βασιλείου, του αγίου Γεωργίου και του αγίου Ονουφρίου, εντυπωσιάστηκα από τις αγιογραφίες, οι οποίες αποπνέουν βαθιά ευσέβεια και αυθορμητισμό.
Η αρχιτεκτονική των λαξευμένων εκκλησιών, όπως αυτές «των Σανδάλων», «η Σκοτεινή» και «των Στεφάνων», μου προκάλεσε βαθιά εντύπωση. Στις ταμπέλες διαβάζουμε στα αγγλικά πώς ζούσαν οι ερημίτες μοναχοί στις σπηλιές και πώς καλλιεργούσαν μποστάνια, ποτίζοντας τα από στέρνες που είχαν λαξευθεί στον βράχο. Το μαγευτικό χωριό Γκιόρεμε εντυπωσιάζει χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον κόσμο με τις λαξευτές εκκλησίες και τις «νεραϊδοκαμινάδες» στην περιοχή Νεβσεχίρ της Καππαδοκίας. Ως Έλληνας ορθόδοξος, νιώθω χαρά που το αποτύπωμα του χριστιανισμού στην περιοχή παραμένει ισχυρό, με ολόκληρες υπόγειες πόλεις να διασώζονται σαν κατακόμβες.
Στενά Περάσματα
Υπάρχουν πολυσύνθετες πόλεις κάτω από τη γη, που χρησίμευαν ως καταφύγιο από επιθέσεις αλλοθρήσκων. Κατεβήκαμε σε αυτές με δέος, αλλά η κλειστοφοβία μας, οι στενοί διάδρομοι, η υγρασία και τα σκοτεινά δωμάτια μας έκαναν να ζητήσουμε από τον οδηγό να μας ανεβάσει γρήγορα στην επιφάνεια για να δούμε τον ήλιο. Η ανάβαση ήταν κουραστική, αλλά η θέα που αντικρίσαμε μας αποζημίωσε. Μικρά παρεκκλήσια, σχολεία και νοσοκομεία λειτουργούσαν σε αυτές τις σπηλιές, που μπορούσαν να φιλοξενήσουν μεγάλο αριθμό πιστών για αρκετούς μήνες.
«Αυτό το κομμάτι της κεντρικής Ανατολίας πρέπει να είναι πολύ περήφανο για την βυζαντινή του κληρονομιά», σκέφτομαι καθώς ανεβαίνω τα σκαλιά προς την εκκλησία του αγίου Γεωργίου. Ο φύλακας με προειδοποιεί να μην βγάλω φωτογραφία στο εσωτερικό, για να μην αλλοιωθούν τα χρώματα των αγιογραφιών από το φως. Το εξωπραγματικό τοπίο της Καππαδοκίας, που προστάτεψε τον χριστιανισμό πριν από 2.000 χρόνια, κρύβει θησαυρούς της πίστης μας, παρόλο που πολλές μονές έκλεισαν στις αρχές του 8ου αιώνα και κατά την Εικονομαχία, οι εσωτερικοί διάκοσμοι των εκκλησιών ήταν πολύ λιτοί, με τον Τίμιο Σταυρό να είναι το μόνο σημείο αναφοράς. Κάθε ναός της Καππαδοκίας, και ειδικότερα η ξακουστή Karanlik Kilse (Σκοτεινή Εκκλησία), περιλαμβάνει υπέροχες αγιογραφίες του 9ου και 12ου αιώνα.
Μεταξύ της Σκοτεινής Εκκλησίας και της Εκκλησίας των Σανδάλων βρίσκεται το παρεκκλήσι της Αγίας Αικατερίνης, ένας σταυροειδής ναός. Οι τοιχογραφίες εδώ κυριαρχούνται από κεραμιδιά χρώματα, ενώ σώζεται ένα μικρό τμήμα της αγιογραφίας του Τιμίου Προδρόμου και του Βαπτιστή Ιωάννη. Γύρω από το Ιερό, οι αγιογραφίες απεικονίζουν τον άγιο Γεώργιο, τους Ιεράρχες Βασίλειο και Χρυσόστομο, τον Γρηγόριο Ναζιανζηνό, τους αγίους Αναργύρους και την Αγία Αικατερινή. Στο Γκιόρεμε υπάρχουν περίπου 20 εκκλησίες, από τον ναό του Βαπτιστή Ιωάννη μέχρι την εκκλησία του Νικηφόρου Φωκά, που φαίνεται να είναι αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, προστάτη του Βυζαντίου. Στον ναό βλέπουμε αγιογραφίες από την Ανάσταση του Λαζάρου, τη θεραπεία του τυφλού, την είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα και την Αποκαθήλωση. Στην Εκκλησία των Φιδιών, η αγιογραφία του αγίου Γεωργίου, που συναντάται συχνά στις εκκλησίες της Καππαδοκίας, είναι ιδιαίτερη, καθώς ο άγιος Γεώργιος δεν σκοτώνει δράκο, αλλά ένα μεγάλο φίδι. Η αρχική αφιέρωση της εκκλησίας ανήκει στον όσιο Ονούφριο, ο οποίος απεικονίζεται με μεγάλη γκρι γενειάδα, λιπόσαρκος, να φορά μόνο ένα φύλλο συκής, κάτι που έχει σημαντική αξία στη βυζαντινή τέχνη, δείχνοντας τους αγώνες του ασκητή ενάντια στη φύση και στον κόσμο. Ξεχωριστή είναι επίσης η αγιογραφία των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, που κρατούν Σταυρό στα χέρια τους.
Στον ναό της Αγίας Βαρβάρας, μια τεράστια ακρίδα στους τοίχους συμβολίζει τον Εωσφόρο, πιθανόν εμπνευσμένη από τα σημεία της Αποκάλυψης. Η Εκκλησία των Μήλων, ονομαζόμενη έτσι λόγω της μηλιάς που υπήρχε στην είσοδό της, ξεχωρίζει για την αγιογραφία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, που κρατά μια σφαίρα. Η αγιογραφία του Μυστικού Δείπνου, δίπλα σε ένα μεγάλο ψάρι, προσδίδει στην εκκλησία μυστικιστικό χαρακτήρα. Η Εκκλησία των Σταφυλιών, η Μονή των Καλογραιών, με την αγιογραφία των Ασωμάτων Αρχαγγέλων, και η Εκκλησία της Πόρπης με τις αγιογραφίες από τα Άχραντα Πάθη, μας οδηγούν στα μονοπάτια των Ευαγγελίων. Ήταν απόγευμα πια, η ώρα που έκλεινε η πόρτα στο Γκιόρεμε… Το ηλιοβασίλεμα ήταν μαγευτικό, και καθώς έδυε ο ήλιος, ένιωθα κουρασμένη αλλά γεμάτη αγαλλίαση. Σκεφτόμουν το έργο ζωής του Μεγάλου Βασιλείου, την ίδρυση και λειτουργία του κοινωνικού φιλανθρωπικού συστήματος, του Πτωχοκομείου «Βασιλειάδα», όπου ο Μέγας Ιεράρχης διοχέτευε όλη την ποιμαντική του ευαισθησία, καθιστώντας το πρότυπο κέντρο φροντίδας για τους ασθενέστερους. Τόσο Μέγας ήταν ο Άγιος Βασίλειος από την Καισάρεια της Καππαδοκίας…
Πηγή: Espresso
