Τα τελευταία χρόνια, στις πορείες του Πολυτεχνείου και στις εκδηλώσεις μνήμης για τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, ακούγεται συχνά το σύνθημα: «Κουμής, Κανελλοπούλου, Μιχάλης Καλτεζάς, Αλέξης Γρηγορόπουλος, αυτή είναι η ΕΛΑΣ». Αυτό το σύνθημα αναφέρεται στην αστυνομική βία, αλλά πολλοί νέοι που συμμετέχουν στις διαδηλώσεις αναρωτιούνται ποιοι είναι οι Κουμής και Κανελλοπούλου.
Ο Ιάκωβος Κουμής και η Σταματίνα Κανελλοπούλου είναι δύο σχεδόν ξεχασμένα θύματα της αστυνομικής βίας. Ήταν νέοι άνθρωποι που έχασαν τη ζωή τους στην πορεία για την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου το 1980, μόλις επτά χρόνια μετά από τις ιστορικές ημέρες του 1973 και έξι χρόνια μετά την πτώση της χούντας. Η 7η επέτειος του Πολυτεχνείου παραμένει η πιο αιματοβαμμένη.
Η αιματοβαμμένη 7η επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου
Στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, η πορεία προς την αμερικανική πρεσβεία γινόταν στις 16 Νοεμβρίου και όχι στις 17 όπως καθιερώθηκε αργότερα. Στην πρώτη επέτειο της εξέγερσης, στις 17 Νοεμβρίου 1974, διεξήχθησαν οι πρώτες εκλογές της μεταπολίτευσης. Το 1980, οι εκδηλώσεις κορυφώθηκαν στις 16 Νοεμβρίου, αλλά η πορεία δεν έφτασε ποτέ στην πρεσβεία λόγω της απαγόρευσης που επιβλήθηκε από την κυβέρνηση Ράλλη, εξαιτίας του τεταμένου κλίματος.
Η ένταση ήταν μεγάλη, καθώς τα αντιαμερικανικά αισθήματα ήταν σε έξαρση και η απόφαση της κυβέρνησης να επανέλθει στο ΝΑΤΟ είχε προκαλέσει αντιδράσεις. Επιπλέον, η κίνηση του τότε υπουργού Εθνικής Άμυνας, Ευάγγελου Αβέρωφ, να διαπραγματευτεί τη διατήρηση των αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων στην Ελλάδα, επιδείνωσε την κατάσταση.
Με όλα αυτά στο προσκήνιο, η νεολαία επιδίωκε να εκφράσει την αντίθεσή της στη φιλοαμερικανική πολιτική της κυβέρνησης, ενώ η κυβέρνηση προσπαθούσε να αποτρέψει κάθε διαμαρτυρία κατά της πρεσβείας των ΗΠΑ. Στην πλατεία Συντάγματος, τα ΜΑΤ είχαν δημιουργήσει φραγμό με εντολή να σταματήσουν όσους προσπαθούσαν να περάσουν.
Η πλειοψηφία των κομμάτων και οργανώσεων που συμμετείχαν στην πορεία δέχθηκαν την απαγόρευση και κατευθύνθηκαν προς το Σύνταγμα. Ωστόσο, περίπου 2.000 άτομα, κυρίως φοιτητές και μέλη οργανώσεων της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, αποφάσισαν να σπάσουν τον φραγμό και να συνεχίσουν προς την αμερικανική πρεσβεία.
Η ΕΦΕΕ, που κυριαρχούνταν από μέλη της ΚΝΕ και του ΠΑΣΟΚ, αποφάσισε να πειθαρχήσει στην απαγόρευση, ενώ η αριστερή μειοψηφία, που περιλάμβανε οργανώσεις όπως οι ΠΠΣΠ, ΑΑΣΠΕ και άλλες, προχώρησε προς την πρεσβεία.
Όταν οι συγκεντρωμένοι έφτασαν στο Σύνταγμα, η πλειοψηφία της ΕΦΕΕ τήρησε την απόφαση, ενώ η μειοψηφία συγκεντρώθηκε μπροστά από το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, αφήνοντας χώρο για όσους ήθελαν να συνεχίσουν την πορεία τους.
Περίπου στις 9 το βράδυ, οι συγκεντρωμένοι κινήθηκαν προς τα «λουλουδάδικα» και επιχείρησαν να συνεχίσουν την πορεία τους. Οι αστυνομικοί, όμως, αντέτειναν ότι δεν θα επιτρέψουν τη συνέχιση προς την πρεσβεία.
Οι συγκεντρωμένοι πλησίασαν τον φραγμό, αλλά η κατάσταση άλλαξε δραματικά σε ελάχιστο χρόνο.
Άγρια καταστολή και αίμα στους δρόμους
Οι δυνάμεις των ΜΑΤ επιτέθηκαν με πρωτοφανή βιαιότητα. Ξαφνικά, εμφανίστηκε και η αύρα που ρίχνει νερό στους διαδηλωτές. Οι αστυνομικοί χτυπούσαν με γκλοπ όποιον έβλεπαν μπροστά τους, ενώ υπήρξαν καταγγελίες ότι χωροφύλακες που ήταν κρυμμένοι στο προαύλιο της Βουλής, πυροβολούσαν με αληθινά πυρά.
Κατά τη διάρκεια της προσπάθειας των φοιτητών να απομακρυνθούν, οι επιθέσεις ήταν ανελέητες. Στην Πανεπιστημίου, η 21χρονη εργάτρια Σταματίνα Κανελλοπούλου σωριάστηκε στο έδαφος, χτυπημένη από 15 αστυνομικούς. Όταν έχασε τις αισθήσεις της, την άφησαν αναίσθητη στο έδαφος και δέχθηκε χτυπήματα από όποιον αστυνομικό περνούσε. Μεταφέρθηκε στο «Ιπποκράτειο», όπου κατέληξε μερικές ώρες αργότερα.
Ο ιατροδικαστής διαπίστωσε ότι η αιτία θανάτου ήταν κρανιοεγκεφαλική κάκωση από τουλάχιστον 20 χτυπήματα στο κεφάλι. «Ο θάνατος προήλθε από ένα βίαιο χτύπημα στο κεφάλι από αμβλύ αντικείμενο», ανέφεραν χαρακτηριστικά.
Σχεδόν ταυτόχρονα, μια παρέα φοιτητών που συμμετείχε στην πορεία, αποφάσισε να απομακρυνθεί βλέποντας την κατάσταση. Όταν οι αστυνομικοί τους πλησίασαν, κάποιοι προσπάθησαν να καταφύγουν σε καφενείο, αλλά οι αστυνομικοί εισέβαλαν και ξυλοκόπησαν όποιον θεωρούσαν «ύποπτο».
Ένας από αυτούς ήταν ο 26χρονος κύπριος φοιτητής Ιάκωβος Κουμής, ο οποίος δέχθηκε ένα δυνατό χτύπημα από γκλοπ στο πίσω μέρος του κεφαλιού του. Σωριάστηκε στο έδαφος και διακομίστηκε στο «Λαϊκό» νοσοκομείο, όπου διαπιστώθηκε ότι ήταν κλινικά νεκρός (κατέληξε δέκα ημέρες αργότερα), με αιτία θανάτου ένα καίριο πλήγμα που προκάλεσε αποκοπή του εγκεφάλου.
Τα επεισόδια κράτησαν μέχρι τις 4 το ξημέρωμα, με τεράστιες καταστροφές σε όλη την περιοχή. Η καταστολή ήταν πρωτοφανής και πολλοί πολιτικοί της Αριστεράς μίλησαν για «νέα Ιουλιανά». Πέρα από τους δύο νεκρούς, τουλάχιστον 150 διαδηλωτές μεταφέρθηκαν στα νοσοκομεία με ελαφρά ή σοβαρότερα τραύματα.
Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας κατηγόρησε «οργανωμένες ομάδες αναρχικών και εξτρεμιστικών στοιχείων» που προκάλεσαν τα επεισόδια, ενώ ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Ανδρέας Παπανδρέου, μίλησε για «μικρές ομάδες ανευθύνων στοιχείων και προβοκατόρων». Αντίθετα, ο πρόεδρος της ΕΔΗΚ, Γιάννης Ζίγδης, τόνισε ότι η βασική αιτία ήταν η διατήρηση των ΜΑΤ, χαρακτηρίζοντάς τα «Σώμα ΕΣ-ΕΣ» και υπογραμμίζοντας την ανάγκη για επαναξιολόγηση της παρουσίας τους σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Η αστυνομία διενήργησε Ένορκη Διοικητική Εξέταση, αλλά δεν βρέθηκαν υπεύθυνοι και κρίθηκε ότι όλα έγιναν σωστά. Ο Κουμής και η Κανελλοπούλου έμειναν στην ιστορία ως οι «αδικαίωτοι νεκροί».
Αντί επιλόγου
«Μου έρχεται το πρώτο χτύπημα στο κεφάλι. Είναι πολλοί. Είμαι μόνος μου. Κάποιοι άνθρωποι που δεν ξέρω με βοηθάνε. Είναι όλα θολά. Ρωτάνε τ’ όνομά μου. Νομίζω πως τους έχω πει: Ιάκωβος Κουμής, Κύπριος φοιτητής. Είναι κι άλλοι χτυπημένοι, εγώ όμως δεν καταλαβαίνω. Έρχεται ένα ασθενοφόρο. Με βάζουν μέσα. Εγώ, λέω, είμαι καλά, θα πρέπει να υπάρχουν κι άλλοι, πιο σοβαρά από μένα.
Στη διαδρομή για το νοσοκομείο, εγώ είμαι ήδη ΝΕΚΡΟΣ. Όλος ο κόσμος ξέρει πως με χτύπησαν τα ΜΑΤ στην πορεία του Πολυτεχνείου. Μετά από δύο μέρες μου έκαναν νεκροτομή.
Ήρθε κι ο Ντουράντε, ο ιταλός ιατροδικαστής, γιατί οι φίλοι μου δεν είχαν εμπιστοσύνη στον Γιαμαρέλλο. Ο Ντουράντε μετρούσε και ξαναμετρούσε – τώρα καταλαβαίνω γιατί τον φέρανε. Με πήραν στο χωριό μου και με θάψανε.
Ο Γιαμαρέλλος είχε το θράσος να πει ότι ήμουν ασθενικός τύπος και γι’ αυτό πέθανα. Έτσι, λοιπόν, θάφτηκα κι εγώ. Γυρίσαν όλοι στις δουλειές τους, όπως και τα ΜΑΤ. Βέβαια, οι δύο δολοφονίες δεν είναι τίποτε το ιδιαίτερο. Μονάχα δύο ζωές χάθηκαν. Μα σήμερα είμαι γω και η Σταματίνα. Αύριο δεν ξέρουμε… Εμείς είμαστε νεκροί. Εσύ; Εσείς;».
Απόσπασμα από το κείμενο που έγραψε η Μαρία Κουμή, σύζυγος του Ιάκωβου, στις 15 Νοεμβρίου 1981 στην εφημερίδα «Καθημερινή».
