Με την αναμονή ισχυρών μετασεισμών μετά τις εκλογές στα δυο γερμανικά κρατίδια, οι οποίες, εκτός από το Βερολίνο, μπορεί να ταρακουνήσουν ολόκληρη την Ευρώπη, στην Ελλάδα το πολιτικό σύστημα βρίσκεται ήδη σε κατάσταση σοβαρής ρευστότητας που προοιωνίζεται σημαντικές αλλαγές και ανακάμψεις.
- Ανδρέας Καψαμπέλης
Η αύξηση των αντισυστημικών δυνάμεων φαίνεται να έχει γίνει ένα πανευρωπαϊκό φαινόμενο, που επηρεάζει σημαντικά τους πολιτικούς συσχετισμούς, όχι μόνο στην οικονομία και την κοινωνία, αλλά και σε κρίσια γεωπολιτικά ζητήματα, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Πρώτη φορά στα μεταπολιτευτικά μας χρόνια, το κομματικό τοπίο στην Ελλάδα διαλύεται, με το σκηνικό των τελευταίων ευρωεκλογών να έχει ξεκάθαρα μόνιμα χαρακτηριστικά. Οι πολλές δημοσκοπήσεις που δημοσιεύονται σε συντομότερα διαστήματα επιβεβαιώνουν ότι η σταθερή πτώση της Ν.Δ. δεν αντισταθμίζεται από έναν ισχυρό και ανερχόμενο αντίπαλο, αλλά συνδυάζεται με τη διάλυση της Κεντροαριστεράς και τον κατακερματισμό του εκ δεξιών χώρου.
Πολιτική στασιμότητα
Οι πιθανότητες να αλλάξουν αυτές οι τάσεις στο άμεσο μέλλον είναι ελάχιστες, δημιουργώντας συνθήκες πολιτικής στασιμότητας ενώ παράλληλα αρκετές κρίσεις και παρακμές επηρεάζουν ηθικά και κοινωνικά την χώρα.
Ο Σεπτέμβριος ξεκίνησε για την κυβέρνηση με πτωτικά ποσοστά, τρεις μήνες μετά τις ευρωεκλογές. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες ορισμένων εταιριών και φιλοκυβερνητικών μέσων να προβάλλουν την εικόνα της διατήρησης παρόμοιας με αυτή του Ιουνίου, η πραγματικότητα είναι πιο δυσοίωνη. Με την πρόθεση ψήφου να πέφτει στο 21,6% (σύμφωνα με την MRB) και τον υπολογισμό της αναγωγής να την φέρνει περίπου στο 27,5%, το ποσοστό είναι χαμηλότερο από το 28,3% των τελευταίων εκλογών. Αξιοσημείωτο είναι ότι τα κομματικά σχήματα της Κεντροαριστεράς, συνολικά, αγγίζουν το 30%, ακόμη και σε αυτή την καταστροφική κατάσταση.
Περί ενωτικών προσπαθειών
Η προοπτική για συνεργασίες φαίνεται να είναι αδύνατη, με κάθε κόμμα να επικεντρώνεται περισσότερο στο «μαγαζί» του προκειμένου να διατηρήσει ένα συμπληρωματικό ρόλο. Ενδιαφέρον προκαλεί ότι «υπάρχει ένα ρεύμα που αναπτύσσεται δεξιά από τη Νέα Δημοκρατία», με τα κόμματα αυτού του χώρου να συγκεντρώνουν επίσης σταθερά 14-15% και στην εκτίμηση ψήφου να φτάνουν κοντά στο 19%. Ωστόσο, οι δυσκολίες της επικοινωνίας ανάμεσά τους είναι προφανείς. Είναι εντυπωσιακό, αλλά και ανησυχητικό, ότι το πρώτο κόμμα χαίρεται που παραμένει στο 20-25%, τη στιγμή που τα υπόλοιπα κόμματα αγωνίζονται για την αξιωματική αντιπολίτευση στο όριο του 10%.
Παρά τους αναρίθμητους κατακερματισμούς, ορατή είναι η τριχοτόμηση μεταξύ των βασικών πολιτικών παρατάξεων που σχηματικά διαχωρίζονται σε Κεντροδεξιά, Δεξιά, Κεντροαριστερά. Με βάση το ρεύμα που αναδύθηκε, όπως αποδείχτηκε και στις τελευταίες εκλογές στη Γερμανία, το ερώτημα είναι αν οι εξελίξεις και οι συνεργασίες στη χώρα μας θα αποκτήσουν πιο κεντροδεξιά κατεύθυνση ή αν τα γεγονότα θα αρχίσουν να γέρνουν προς τα δεξιά.
Με την παρουσία του στην επερχόμενη ΔΕΘ, αυτό το Σαββατοκύριακο, ο Κ. Μητσοτάκης προτίθεται να παρουσιάσει σημάδια ανάκαμψης της κυβέρνησης και της Νέας Δημοκρατίας. Ωστόσο, η ιστορική εμπειρία των «πενταετών κύκλων» καθιστά κάποιες προσδοκίες απαισιόδοξες. Μπορεί να καταφέρει να επιβιώσει πολιτικά ανάμεσα σε σύνολο εχθρικών συνθηκών, θα πρέπει πιθανώς να συνεργαστεί με κάποιους από τους σημερινούς του αντιπάλους. Οι συνθηκών για εξάντληση της τετραετίας περιπλέκονται, με το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών να είναι ήδη στο προσκήνιο, υπογραμμίζοντας ότι, με τις παρούσες τάσεις, το πρώτο κόμμα δεν θα μπορεί εύκολα να ξεπεράσει τις 100 έδρες.
Ερωτήματα για μελλοντικές συνεργασίες
Αυτό σημαίνει ότι μια πιθανή κυβέρνηση συνεργασίας θα χρειαστεί τουλάχιστον τρία κόμματα, με το κρίσιμο ερώτημα να είναι αν η κατεύθυνση θα είναι «κεντροαριστερή» ή «δεξιά». Αυτή η κατάσταση ενισχύει τα σενάρια περί αλλαγής του εκλογικού νόμου, με πιθανή αύξηση του ορίου εισόδου στη Βουλή από το 3% στο 5% και ταυτόχρονα μείωση του πήχη της αυτοδυναμίας. Ωστόσο, η υλοποίηση αυτών των αλλαγών απαιτεί την πλειοψηφία των 200 βουλευτών, αλλιώς μπορεί να χρειαστεί να επαναληφθεί η διαδικασία των εκλογών, κάτι που παραμένει επισφαλές.
Το ερώτημα για το χαρακτήρα των συνεργασιών αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον μετά τις πρόσφατες εκλογές στη Γερμανία, οι οποίες αναμένεται να λειτουργήσουν ως παράδειγμα για άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα. Τα αποτελέσματα αυτών των εκλογών μπορεί να έχουν ευρύτερες επιπτώσεις.
Αλλαγές στον πολιτικό χάρτη της Ευρώπης
Στη Θουριγγία και στη Σαξονία, η δυναμική ανόδου δύο αντισυστημικών κομμάτων, της Εναλλακτικής για τη Γερμανία και της Συμμαχίας της Σάρας Βάγκενκνεχτ, έχει ανατρέψει τα δεδομένα, σχηματίζοντας ένα νέο πολιτικό τοπίο τόσο στα δεξιά όσο και στα αριστερά στην Ευρώπη. Με ποσοστά 33% στη Θουριγγία, το AfD παίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς μπορεί να εμποδίσει αποφάσεις που απαιτούν αυξημένη πλειοψηφία. Στη Σαξονία, οι Χριστιανοδημοκράτες, αν επιθυμούν να σχηματίσουν κυβέρνηση, θα πρέπει να παραβλέψουν την αρχική τους θέση για μη συνεργασία με άκρα.
Η Συμμαχία της Σάρας Βάγκενκνεχτ, πέρα από την στήριξη σκληρών θέσεων στο μεταναστευτικό, έχει αποκλίνουσες απόψεις στην εξωτερική πολιτική, συγκρούεται με την εντεινόμενη αντιρωσική στάση της γερμανικής κυβέρνησης. Το σοβαρότερο μήνυμα των εκλογών αυτών συνδέεται με την κατάρρευση της κυβέρνησης Σολτς, καθώς η αρνητική ψήφος των πολιτών αναδεικνύει τις γερές αντιφάσεις του κυβερνητικού συνασπισμού. Οι αυξανόμενες αντιδράσεις γύρω από την πολιτική για την Ουκρανία συμβαδίζουν με αντίστοιχες τάσεις που αναδεικνύονται σε όλη την Ευρώπη. Όπως επισημαίνουν και «Financial Times», «οι ψηφοφόροι στη Θουριγγία και τη Σαξονία ψήφισαν για το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία». Οι εξελίξεις αυτές σίγουρα αντηχούν και στην ελληνική πολιτική σκηνή, ενώ ο Κ. Μητσοτάκης παραμένει πεπεισμένος ότι βρίσκεται με τη «σωστή πλευρά της Ιστορίας»…
