Το Pew Research Center, ένα διεθνές ερευνητικό ίδρυμα, δημοσίευσε πρόσφατα την έκθεση του για τις πολιτικές εξελίξεις το 2024, βασισμένη στα αποτελέσματα των εθνικών εκλογών σε περισσότερες από 60 χώρες.
Η Ελλάδα δεν περιλαμβάνεται στο φετινό χάρτη, δεδομένου ότι η χρονιά των πολλαπλών εκλογών για τη χώρα μας ήταν το 2023. Ωστόσο, αν εξετάσουμε τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών – οι οποίες λειτουργούν και ως ενδιάμεση «σφυγμομέτρηση» για εθνικές εκλογές – φαίνεται ότι ακολουθούμε τις τάσεις που παρατηρούνται στις περισσότερες δυτικές χώρες όσον αφορά τις κυρίαρχες εκλογικές και πολιτικές εξελίξεις.
Φθορά των κομμάτων εξουσίας
Μία από τις κύριες τάσεις που καταγράφονται στην εκλογική συμπεριφορά των πολιτών το 2024, σύμφωνα με το Pew Research Center, είναι η απογοήτευση απέναντι στις εγκατεστημένες κυβερνήσεις και τα κόμματα εξουσίας, τα οποία είδαν τα ποσοστά τους να μειώνονται σημαντικά.
Στην Ελλάδα, αυτή η τάση εκφράστηκε με τη σημαντική πτώση των ποσοστών της Νέας Δημοκρατίας στις ευρωεκλογές, όπου το ποσοστό της υποχώρησε κατά πάνω από 12 ποσοστιαίες μονάδες (28,31% από 40,79% στις εθνικές εκλογές του Ιουνίου). Επιπλέον, η απώλεια ψήφων ήταν σχεδόν 47% (μόλις 1,12 εκατομμύρια ψήφοι από 2,11 εκατομμύρια το 2023). Αν και τα δύο εκλογικά αποτελέσματα δεν είναι άμεσα συγκρίσιμα, καθώς οι ευρωεκλογές δεν έχουν άμεσες συνέπειες, η γρήγορη πτώση της εμπιστοσύνης των πολιτών στα κόμματα εξουσίας και η αύξηση της αποχής αποκαλύπτουν τη συνολική φθορά του πολιτικού συστήματος.
Δεξιός Λαϊκισμός
Τα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα κέρδισαν έδαφος σε πολλές χώρες, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Αυστρία και η Ρουμανία. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η νίκη της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) στο κρατίδιο της Θουριγγίας, καθώς και η σχεδόν ανάδειξή της σε πρώτη δύναμη στη Σαξονία. Είναι η πρώτη φορά από το 1945 που ακροδεξιό κόμμα κερδίζει εκλογές.
Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι η δεξιά στροφή της Ευρώπης δεν είναι νέο φαινόμενο. Για τουλάχιστον μια δεκαετία, οι δημοσιολόγοι συζητούν αν ο ακροδεξιός λαϊκισμός κερδίζει έδαφος στην Ευρώπη, ανάλογα με τα εκάστοτε εκλογικά αποτελέσματα. Ωστόσο, η γενική εικόνα, σύμφωνα με το Pew, είναι ότι τα ακροδεξιά κόμματα έχουν εδραιώσει τη θέση τους στην πολιτική σκηνή, επηρεάζοντας σημαντικά τις πολιτικές εξελίξεις σε όλη την Ευρώπη.
Απώλειες και ανατροπές
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι κυβερνώσες δυνάμεις σε πολλές χώρες υπήρξαν θύματα σοβαρών απωλειών, ενώ παρατηρήθηκαν και ανατροπές. Στις ΗΠΑ, οι Δημοκρατικοί υπέστησαν σαφή ήττα, ενώ στη Βρετανία, η ηγεσία των Συντηρητικών ανατράπηκε από τους Εργατικούς. Στη Γαλλία, η απόφαση του προέδρου Μακρόν για πρόωρες εθνικές εκλογές το καλοκαίρι αποδείχθηκε καταστροφική. Η πτώση των ποσοστών της κεντροδεξιάς συμμαχίας Ensemble, σε συνδυασμό με την πρωτοκαθεδρία της ακροδεξιάς Εθνικής Συσπείρωσης της Μαρίν Λεπέν στον πρώτο γύρο, προκάλεσε βαθιά πολιτική κρίση στη Γαλλία.
Στο ανατολικό και νότιο ημισφαίριο, οι εξελίξεις ήταν εξίσου δραματικές. Στη Νότια Κορέα, η αντιπολίτευση του Δημοκρατικού Κόμματος κέρδισε την πλειοψηφία, αμφισβητώντας την κυριαρχία του προεδρικού κόμματος Λαϊκής Εξουσίας. Το «αυτοπραξικόπημα» του Δεκεμβρίου, με την προσωρινή κήρυξη στρατιωτικού νόμου και η πιθανή καθαίρεση του προεδρικού αξιώματος, είναι ενδείξεις του πολιτικού χάους που επικρατεί.
Πολιτιστική πόλωση
Οι πολιτικές εξελίξεις το 2024 χαρακτηρίστηκαν από ιδεολογικές διαιρέσεις μεταξύ των υποστηρικτών των «παραδοσιακών» ή συντηρητικών αξιών και των υπέρμαχων της προόδου και της ανεκτικότητας. Αυτή η διαμάχη, σε μια πιο απλοποιημένη εκδοχή, εμφανίζεται ως το «αντι-woke» μέτωπο εναντίον των «δικαιωματιστών».
Θέματα όπως η μετανάστευση, τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ και οι αμβλώσεις αναδείχθηκαν σε κεντρικά σημεία αντιπαράθεσης. Σε χώρες όπως η Γαλλία, η Αυστρία και οι ΗΠΑ, τα δεξιά κόμματα προώθησαν την «προστασία των παραδόσεων» ως κεντρικό θέμα των προγραμμάτων τους, ενώ τα αριστερά κόμματα συχνά πίεζαν για πιο προοδευτικές αλλαγές.
Πολιτικές επιπτώσεις των διεθνών συγκρούσεων
Οι παγκόσμιες συγκρούσεις, όπως ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας και οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, έχουν επηρεάσει την εσωτερική πολιτική σε πολλές χώρες. Δεξιά λαϊκιστικά κόμματα συχνά εκφράζουν σκεπτικισμό σχετικά με την υποστήριξη στην Ουκρανία, ενώ ο πόλεμος του Ισραήλ στην Παλαιστίνη έχει προκαλέσει διχασμούς εντός των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ και των Εργατικών στη Βρετανία.
Η έκθεση του Pew καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αυτές οι τάσεις αντανακλούν την αυξανόμενη δυσαρέσκεια με τις πολιτικές ελίτ και το κατεστημένο, υποδεικνύοντας την πιθανότητα συνεχιζόμενων πολιτικών αναταραχών στις εκλογές του 2025.
