Η Κάντανος είναι το πρώτο χωριό που κατεστράφη από τους Γερμανούς ως αντίποινα κατά την Κατοχή. Στις 3 Ιουνίου 1941, οι δυνάμεις του Χίτλερ το έκαψαν και το ισοπέδωσαν, εκδικούμενοι για την αντίσταση που προέβαλαν οι γενναίοι κάτοικοι έξω από το δημοτικό σχολείο.
Σήμερα, η Κάντανος είναι μια ήσυχη μικρή κωμόπολη με περίπου 500 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και το εμπόριο. Παλαιότερα ήταν γνωστή ως Κάνδανος και απέχει περίπου 50 χιλιόμετρα από τα Χανιά, έχοντας υποστεί πολλές καταστροφές από κατακτητές. Το όνομά της προέρχεται από το «Καντανία», που σημαίνει «πόλη της Νίκης». Αυτή η εκδοχή φαίνεται να είναι η πιο πιθανή, καθώς το χωριό έχει αντέξει σε απίστευτες θηριωδίες, παραμένοντας όρθιο μέχρι σήμερα.
Η Κάντανος έχει ιστορικό που χρονολογείται από τον 9ο αιώνα, όταν καταστράφηκε από τους Άραβες. Ξανακατοικήθηκε κατά τη διάρκεια της Βενετοκρατίας και το 1866, όταν ξεκίνησε η επανάσταση στην Κρήτη. Κατά την Τουρκοκρατία, ήταν έδρα Τούρκου διοικητή. Ωστόσο, οι πιο σφοδρές θηριωδίες συνέβησαν το 1941 από τους Γερμανούς. Οι κάτοικοι βίωσαν την οργή των αντιποίνων για την ένοπλη αντίσταση που έδειξαν, με τη βοήθεια γειτονικών χωριών, κατά τη διάρκεια της μάχης της Κρήτης.
Άβολη στιγμή
Ο Στάινμαϊερ, για επικοινωνιακούς λόγους, επιθυμεί να επισκεφθεί την Κάντανο. Για τον Γερμανό πρόεδρο, αυτή θα είναι μια τουλάχιστον άβολη στιγμή, καθώς θα αντικρίσει όχι μόνο τις καταστροφές που προκάλεσαν οι συμπατριώτες του, αλλά και τα μάτια των λίγων επιζώντων, οι οποίοι δεν θα πειστούν ούτε από μια «συγγνώμη» ούτε αν ο Στάινμαϊερ «επιτρέψει» σε ένα δάκρυ να κυλήσει στο μάγουλό του.
Στις 3 Ιουνίου 1941, οι Γερμανοί άφησαν τρεις επιγραφές στην Κάντανο, μοναδικά ιστορικά μνημεία στην Ευρώπη. Σε αυτές, οι ναζί, που δεν άφησαν γραπτά αποδεικτικά στοιχεία για τα εγκλήματά τους, ανέφεραν: «Διά την κτηνώδη δολοφονίαν Γερμανών αλεξιπτωτιστών, αλπινιστών και του Μηχανικού από άνδρες, γυναίκες, παιδιά και παπάδες μαζί, και διότι ετόλμησαν να αντισταθούν κατά του Μεγάλου Ράιχ, κατεστράφη την 3-6-1941 η Κάνδανος εκ θεμελίων, διά να μη επανοικοδομηθεί πλέον ποτέ».
Μια τρίτη μαρμάρινη πλάκα, που τοποθετήθηκε από τους κατακτητές το 1943, ανέφερε: «Εδώ υπήρχε η Κάντανος – Κατεστράφη προς εξιλασμόν της δολοφονίας 25 Γερμανών Στρατιωτικών».
Όταν οι Γερμανοί επιτέθηκαν, ο πληθυσμός της Κάντανος ήταν περίπου 2.000 άτομα. Το χωριό βρισκόταν στον δρόμο που οδηγούσε από Χανιά και Μάλεμε προς την Παλαιοχώρα, και οι Γερμανοί ήθελαν να αποκόψουν την πρόσβαση για να εμποδίσουν τη διαφυγή των βρετανικών στρατευμάτων. Έτσι, μόλις κατέλαβαν το αεροδρόμιο του Μάλεμε και το χωριό Μάλεμε, κινήθηκαν με ισχυρές δυνάμεις προς την Κάντανο. Οι ντόπιοι, αποφασισμένοι να προστατεύσουν την πατρίδα τους, δήλωσαν: «Ντροπή να περάσουν το φαράγγι μας απολέμιστοι! Θα πολεμήσουμε κι ας χαθεί η Κάντανος!»
Οι μάχες
Η πρώτη σύγκρουση των ένοπλων χωρικών με τις γερμανικές δυνάμεις έγινε στα Φλώρια. Οι μάχες κράτησαν πάνω από 10 ώρες, με τους επιδρομείς να μην καταφέρνουν να περάσουν και να χάνουν 20 στρατιώτες.
Την επόμενη μέρα, οι Γερμανοί επιτέθηκαν ξανά με πολύ ισχυρότερες δυνάμεις. Οι Κρητικοί, καλύτερα εξοπλισμένοι από τα λάφυρα της προηγούμενης μάχης, αντέτειναν σφοδρή αντίσταση. Μετά από σφοδρές μάχες, οι Γερμανοί κατάφεραν να προχωρήσουν προς το φαράγγι, όπου ξέσπασε νέα σύγκρουση.
Οι απώλειες του εχθρού ανήλθαν σε πάνω από 45 νεκρούς και πολλούς τραυματίες. Από τους ένοπλους χωρικούς, οι απώλειες ήταν 20 νεκροί (17 άνδρες και 3 γυναίκες) και 11 τραυματίες. Αυτός ήταν ο απολογισμός της μάχης κοντά στην Κάντανο.
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 2 Ιουνίου, οι κατακτητές επέστρεψαν στην ερειπωμένη Κάντανο. Εκτέλεσαν 6 ηλικιωμένους και την επόμενη μέρα ξεκίνησε η εκθεμελίωση του χωριού. Διάβασαν τη διαταγή του στρατιωτικού διοικητή Κρήτης, με την οποία ανακοίνωναν ότι η Κάντανος θα καταστραφεί ολοσχερώς, οι κάτοικοί της θα εξοντωθούν και η πόλη δεν θα ξανακατοικηθεί πια. Οι ναζί λεηλάτησαν όλα τα σπίτια, ξεκίνησαν να τα καίνε ή να τα ανατινάζουν με δυναμίτιδα και εκτέλεσαν όποιον κάτοικο βρήκαν.
«…Απηγορεύθη η εποικοδόμησις ταύτης»
«Μας κατηγόρησαν ότι ελάβαμεν μέρος εις τας επιχειρήσεις της καταλήψεως, παρά τους διεθνείς κανόνες του πολέμου, και επομένως έπρεπε να χυθή αίμα προς αντεκδίκησιν… Και ποιος εδίδαξεν τους χωρικούς Κρήτας τους παλιονόμους σας, τους οποίους σεις κατά πάσαν στιγμήν και διά παν συμφέρον σας παραβιάζετε και καταπατείτε με τα παλιοπάπουτσά σας; Άλλωστε, ευρισκόμεθα εις εμπόλεμον κατάστασιν και είχαμεν γενικήν επιστράτευσιν» έγραφε στο ημερολόγιό του ο τότε 16χρονος Λούλης Παναγιωτάκης, που εκτελέστηκε τον Αύγουστο του 1944.
Η γερμανική διαταγή μετά την καταστροφή ανέφερε: «Ως αντίποινα διά τον φόνον 45 Γερμανών στρατιωτών κατεστράφη το χωρίον Κάντανος. Συγχρόνως απηγορεύθη η εποικοδόμησις ταύτης. Η διαταγή αύτη παραμένει ισχύουσα».
Πηγή: Εφημερίδα Δημοκρατία
Διαβάστε ακόμα:
