Στην παρουσίαση του βιβλίου της Νίτσα Λουλέ «Γιατί μου έκρυβες την αλήθεια;», παρευρέθηκε ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, ο οποίος και ανέπτυξε μια ομιλία.
Ακολουθεί η πλήρης ομιλία του:
Στο βιβλίο της «Γιατί μου έκρυβες την αλήθεια;» (εκδ. Πεδίο, Αθήνα, 2024), η Νίτσα Λουλέ αποκαλύπτει με «συναρπαστικό» και ζωντανό τρόπο την πικρή αλήθεια για τα πρώτα χρόνια μιας «πολύπαθης» γενιάς, που είναι «γόνοι» εμβληματικών μορφών του Εμφυλίου Πολέμου, προσεγγίζοντας φυσικά την πλευρά των «ηττημένων». Ο όρος «ηττημένων» είναι σε εισαγωγικά, καθώς η Ιστορία έχει δείξει ότι σε έναν εμφύλιο πόλεμο δεν υπάρχουν πραγματικοί νικητές ή ηττημένοι. Στην πραγματικότητα, ηττημένος βγαίνει μόνο ο τόπος που τον βίωσε και ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας, ανεξαρτήτως πλευράς, που βρέθηκε στις «μυλόπετρες» του.
Ι. Όλα ξεκίνησαν από μια «σύναξη» στο γνωστό καφέ «Φίλιον» – παλαιότερα «Ντόλτσε» – τον Νοέμβριο του 2018, όπου συγκεντρώθηκαν φίλοι με κοινές αναμνήσεις και δεσμούς, όπως περιγράφει ιδανικά ο Αλέξης Μινωτής στο βιβλίο του «Μακρινές φιλίες» (εκδ. Κάκτος, Αθήνα, 1981).
Α. Τα κοινά τους χαρακτηριστικά ήταν ότι όλοι ήταν παιδιά πρωταγωνιστών του Εμφυλίου, από την πλευρά των «ηττημένων». Αυτά τα παιδιά κουβαλούσαν, χωρίς δική τους ευθύνη, το κληρονομικό «άγος» των γονιών τους που «ηττήθηκαν», κάτι που θυμίζει τις αρχαίες τραγωδίες.
Β. Το «άγος» αυτό τους ακολούθησε μέχρι την πτώση της επτάχρονης δικτατορίας το 1974, όταν θεσμοθετήθηκε η ελεύθερη επαναλειτουργία των δημοκρατικών πολιτικών κομμάτων, με πιο χαρακτηριστική την νομιμοποίηση του ΚΚΕ. Πολλά από αυτά τα παιδιά μεγάλωσαν στην εξορία, γνωρίζοντας τα δεινά της, και επιστρέφοντας στην Ελλάδα, βίωσαν τη χώρα τους ως άσπονδη «μητριά».
ΙΙ. Αυτοί οι παλιοί φίλοι (όπως οι Αλέξης Γυφτοδήμος-Καραγιώργης, Αλίκη Παπαδομιχελάκη, Δημήτρης Παπαρήγας, Αλεξάνδρα Ελευθέρου, Σήφης Ζαχαριάδης, Χρήστος Κατριβάνος, Νίκος Κιάος, Τάκης Θανασέκος και ο αείμνηστος Δημήτρης Ταλαγάνης), που πέρασαν τη νιότη τους «παρασυρμένοι» από τις αδυσώπητες συνέπειες του Εμφυλίου, ξεκίνησαν από το «Φίλιον» να αφηγούνται στη Νίτσα Λουλέ τις εμπειρίες τους από μια νιότη που, παρά τις αντιξοότητες, κατάφερε να «βλαστήσει» και να «ανθήσει».
Α. Η αφήγησή τους δεν έχει τίποτα από «μελό». Είναι μια «πρόζα» που αποπνέει καρτερικότητα και έναν όψιμο «στωικισμό», που θυμίζει τις διηγήσεις του Μάρκου Αυρηλίου στα «Εις εαυτόν». Δεν «αναθεματίζουν» τη μοίρα τους, αλλά προσπαθούν να την κατανοήσουν, συμμερίζονται τα πάθη της Πατρίδας, χωρίς να την καταγγέλλουν. Όπως αναφέρει ο Φρόυντ στη μελέτη του «Πένθος και Μελαγχολία», δεν περιπλανώνται στην μελαγχολία που οδηγεί σε κατάθλιψη, αλλά «πενθούν» για όσα τους συνέβησαν, κάνοντας έναν απολογισμό των επιπτώσεων στον τόπο και το λαό μας.
Β. Από τις διηγήσεις των «συνομιλητών» της Νίτσας Λουλέ προκύπτει ένα διπλό «ίζημα», πάντα επίκαιρο και διδακτικό, για τους «νικητές» και τους «ηττημένους»:
Α. Η πρώτη πτυχή συνδέεται με το διαχρονικό «πάθος» της εκδίκησης προς τον «αντίπαλο». Αυτό το πάθος, που μας ακολουθεί στην Ιστορία, εκφράζει τον φθόνο, οδηγώντας σε διώξεις και περιθωριοποίηση ανθρώπων που δεν «αμάρτησαν», αλλά απλώς έτυχαν να είναι ικανοί και χρήσιμοι για τον τόπο.
Β. Η δεύτερη πτυχή είναι η «εκκωφαντική» καταδίκη του εμφυλίου πολέμου ως «πηγής δεινών» που ο χρόνος δεν μπορεί να θεραπεύσει. Οι διηγήσεις ανατρέχουν στην Ιλιάδα του Ομήρου, όπου ο Νέστωρ καταδικάζει τον εμφύλιο πόλεμο, επισημαίνοντας την απομόνωση και την περιθωριοποίηση εκείνων που τον υποστηρίζουν.
Σήμερα, μετά την υιοθέτηση του Συντάγματος του 1975, ο κίνδυνος ενός νέου εμφυλίου πολέμου φαίνεται να έχει απομακρυνθεί, αλλά είναι σημαντικό να αναλογιστούμε αν η καταδίκη του εμφυλίου πολέμου πρέπει να συνδυαστεί με την καταδίκη άλλων μορφών «εμφύλιου πολέμου» που βιώνουμε σήμερα, όπως οι κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις.
Με αυτές τις σκέψεις, θέλω να ευχαριστήσω θερμά την Νίτσα Λουλέ και τους «συνομιλητές» της για την μοναδική εμπειρία που μας προσέφεραν μέσα από το βιβλίο της, το οποίο αναδεικνύει πόσο οι «πληγές» του Εμφυλίου Πολέμου παραμένουν, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, «χαίνουσες» και διδακτικές. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω προσωπικά την φίλη Νίτσα Λουλέ, γιατί μου έδωσε την ευκαιρία να «παίξω» τον ρόλο ενός από τους «αφηγητές» στην σημερινή μας συνάντηση.
(κεντρική φωτογραφία αρχείου)
