Ο θάνατος του ποιητή και στιχουργού Μιχάλη Γκανά, ενός από τους πιο εμβληματικούς σύγχρονους ποιητές της Ελλάδας, έχει αφήσει ένα κενό στην κοινότητα των γραμμάτων και των τεχνών. Η είδηση του θανάτου του θλίβει τους φίλους της ποίησης και της μουσικής, καθώς η δημιουργική του φωνή θα λείψει από την πολιτιστική μας ζωή.
Η καλλιτεχνική του πορεία ξεκίνησε από το χωριό του, τον Τσαμαντά στην Ήπειρο, και τον οδήγησε στην Αθήνα, όπου αναζητούσε την έκφραση και την ταυτότητά του. Παρά την αποτυχία του να ολοκληρώσει τις σπουδές του στη Νομική, βρήκε το δρόμο του μέσα από τη βιβλιοφιλία και την εργασία του ως κειμενογράφος και επιμελητής.
Η γραφή του Γκανά είναι γεμάτη λυρισμό και συναισθηματική ένταση, αποκαλύπτοντας τον πλούτο του εσωτερικού του κόσμου. Όπως δήλωσε σε μια συνέντευξή του, «Ο ποιητής από τα ίδια του τα σπλάχνα τρέφεται. Και η ποίηση από τα σπλάχνα του ποιητή». Αυτή η φιλοσοφία αποτυπώνεται στα ποιήματά του, που του χάρισαν τη θέση του ανάμεσα στους κορυφαίους λογοτέχνες της εποχής του.
Στη διάρκεια της ζωής του, ο Μιχάλης Γκανάς τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις. Το 1994, κέρδισε το Β΄ Κρατικό Βραβείο ποίησης για το έργο του «Παραλογή», ενώ το 2011 η Ακαδημία Αθηνών τον βράβευσε για το σύνολο του ποιητικού του έργου. Το 2022, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, του απένειμε το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής.
Η ζωή του ήταν γεμάτη προκλήσεις, καθώς σε ηλικία τεσσάρων ετών βίωσε τις σκοτεινές στιγμές του χειμώνα του ’48, όταν η οικογένειά του αναγκάστηκε να καταφύγει στην Ουγγαρία. Αυτές οι εμπειρίες τον σημάδεψαν βαθιά και τον οδήγησαν στο γράψιμο, που έγινε το καταφύγιό του.
Η δημιουργική του παραγωγή περιλαμβάνει πολλές ποιητικές συλλογές, όπως «Ακάθιστος Δείπνος» (1978), «Μαύρα Λιθάρια» (1980), «Γυάλινα Γιάννενα» (1989) και «Παραλογή» (1993), καθώς και πεζογραφικά έργα, όπως «Μητριά πατρίδα» (2007) και «Γυναικών: μικρές και πολύ μικρές ιστορίες» (2010).
Ο Μιχάλης Γκανάς μέσα από τους στίχους που αγαπήσαμε
Η καλλιτεχνική του δραστηριότητα εκτεινόταν και στη στιχουργική, με στίχους του να έχουν μελοποιηθεί από γνωστούς Έλληνες και ξένους συνθέτες, όπως ο Μ. Θεοδωράκης, ο Ν. Μαμαγκάκης και ο Ν. Ξυδάκης. Καλλιτέχνες όπως η Ελευθερία Αρβανιτάκη, ο Γιώργος Νταλάρας και η Γλυκερία έχουν ερμηνεύσει τα αριστουργήματα του Γκανά.
Κομμάτια όπως το Χρώμα δεν αλλάζουνε τα μάτια (Λόγω Τιμής Mega), το Μικρός Τιτανικός του Μαχαιρίτσα και το Να ‘χα δύο ζωές του Κότσιρα, θα μείνουν ανεξίτηλα στη μνήμη μας.
Η κόρη του, ποιήτρια και εκείνη, Μυρσίνη Γκανά, τον αποχαιρέτησε με τον στίχο: «Αν είναι να μιλήσει κάποιος, ας πει για την αγάπη».
Η συμβολή και το αποτύπωμα του Μιχάλη Γκανά στην ελληνική λογοτεχνία είναι αναμφισβήτητο, προσθέτοντας πλούτο στην πολιτιστική κληρονομιά της χώρας μας. Όπως αναφέρει σε ένα από τα ποιήματά του:
«Οι μέρες κι οι νύχτες μου
κι όλος ο χρόνος που πέρασε.
Αφημένος εδώ
ένα τίποτε ή ένα σημάδι
κάτω από το γλόμπο του ήλιου.
Καίει το σκοτάδι αθόρυβα
καταναλώνει τα δέντρα και τη φυλή μου.
Όλα τούτα
προστίθενται κάπου ή αφαιρούνται;»
(Από το ποίημα του «Οι μέρες κι οι νύχτες μου»)
