Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν την μοναδική προσωπογραφία του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου, Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου, στο Καθολικό της Παλαιάς Μονής Ταξιαρχών Αιγιαλείας, μόλις 15 χιλιόμετρα από το Αίγιο.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Πολιτισμού, στο μοναστήρι διατηρούνται δύο στρώματα τοιχογραφιών, εξαιρετικής καλλιτεχνικής αξίας, που προέρχονται από τους ύστερους βυζαντινούς χρόνους και αντικατοπτρίζουν τις αισθητικές τάσεις της Κωνσταντινούπολης.
Κατά τη διάρκεια εργασιών συντήρησης, η αρχαιολόγος Δρ. Αναστασία Κουμούση, Διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αχαΐας, εντόπισε την προσωπογραφία στο δεύτερο στρώμα τοιχογράφησης, το οποίο, σύμφωνα με τεχνοτροπικά κριτήρια, χρονολογείται με βεβαιότητα στα μέσα του 15ου αιώνα.
«Το έργο που υλοποιούν οι Εφορείες Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού», δήλωσε η υπουργός Λίνα Μενδώνη, «είναι εξαιρετικά σημαντικό, καθώς αναδεικνύει μοναδικές αρχαιολογικές μαρτυρίες που σχετίζονται με ιστορικά πρόσωπα». Η υπουργός τόνισε επίσης τη σημασία της εμπειρίας και της κατάρτισης του επιστημονικού προσωπικού των Εφορειών του ΥΠΠΟ, το οποίο είναι σε θέση να τεκμηριώσει με λεπτομέρεια κάθε εύρημα που έρχεται στο φως.
«Η συγκεκριμένη προσωπογραφία συνδέεται με τον τελευταίο αυτοκράτορα του Βυζαντίου και αποτελεί την μοναδική γνωστή προσωπογραφία του», πρόσθεσε η κ. Μενδώνη, εξηγώντας ότι ο ζωγράφος αποτύπωσε τα χαρακτηριστικά του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου από προσωπική αντίληψη, αντί να βασιστεί σε επίσημα πορτρέτα.
Τι απεικονίζει η τοιχογραφία
Η τοιχογραφία απεικονίζει τη μορφή ενός ώριμου άνδρα που φορά αυτοκρατορικά διακριτικά, όπως πολυτελή λώρο πάνω από τον ανοιχτόχρωμο σάκκο και διάλιθο στέμμα, κρατώντας ένα σταυροφόρο σκήπτρο.
Ο χρυσοκέντητος πορφυρός μανδύας του διακοσμείται με μετάλλια που φέρουν δικέφαλους αετούς με στέμμα, το οποίο αποτελεί διακριτικό της οικογένειας των Παλαιολόγων. Η παρουσία αυτών των εμβλημάτων, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα διακριτικά, επιτρέπει στον θεατή να ταυτοποιήσει με σιγουριά τον άντρα ως αυτοκράτορα.
Ο αυτοκράτορας που απεικονίζεται είναι ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος, αδελφός των χορηγών της ανακαίνισης της Μονής, Δημήτριου και Θωμά.
Η τελευταία χρονολογικά σωζόμενη προσωπογραφία του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου
Αυτή η προσωπογραφία είναι η τελευταία χρονολογικά σωζόμενη του αυτοκράτορα στη βυζαντινή μνημειακή ζωγραφική και το μοναδικό πορτρέτο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου που είναι σύγχρονο με τη σύντομη βασιλεία του (6 Ιανουαρίου 1449 – 29 Μαΐου 1453).
Αυτό το πορτρέτο δεν είναι ιδεαλιστικό ή τυποποιημένο, αλλά αποτελεί μια αυθεντική προσωπογραφία που αποτυπώνει με ακρίβεια τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα. Η μορφή του είναι γήινη, με λεπτό πρόσωπο και εξατομικευμένα χαρακτηριστικά, αποπνέοντας ηρεμία και ευγένεια.
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είχε ζήσει πέντε χρόνια ως δεσπότης στον Μυστρά, πιθανότατα από όπου προήλθε και ο ζωγράφος που εικονογράφησε το δεύτερο στρώμα του Καθολικού. Το αυτοκρατορικό πορτρέτο σχετίζεται με την γνωστή γενναιόδωρη χορηγία των αδελφών του στη μονή, μετά τη λήξη του πρώτου εμφυλίου πολέμου μεταξύ τους (1449–1450), που επιτεύχθηκε με τη «διαιτησία» του Κωνσταντίνου, όπως αναφέρει ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης.
