Ποια μπορεί να είναι η σύνδεση του «Δρομοκαΐτειου» με τη Σφαγή της Χίου από τους Τούρκους; Φαινομενικά, καμία. Ωστόσο, οι ιστορίες της ζωής συχνά διαπλέκονται με τρόπους που δημιουργούν εκπληκτικά σενάρια.
Ο κεντρικός ήρωας της ιστορίας είναι ο Ζώρζης Δρομοκαΐτης, ένας Χιώτης έμπορος και εθνικός ευεργέτης, του οποίου η κληρονομιά διατηρείται μέχρι σήμερα.
Μετά τη Σφαγή της Χίου τον Μάρτιο του 1822, ο Ζώρζης πουλήθηκε ως σκλάβος στην Κωνσταντινούπολη. Το γεγονός ότι γλίτωσε χάρη στην παρέμβαση ενός θείου του προσθέτει μια συγκλονιστική διάσταση στη σχεδόν κινηματογραφική ζωή του.
Δούλος σε σκλαβοπάζαρο στην Κωνσταντινούπολη
Ο Γεώργιος Δρομοκαΐτης γεννήθηκε το 1805 στον Κάμπο της Χίου, προερχόμενος από τον βυζαντινό οίκο των Δερμοκαϊτη. Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, η οικογένειά του μετακόμισε στη Χίο, όπου και γεννήθηκαν οι γονείς του.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής του, ο Ζώρζης ζούσε σε ένα περιβάλλον οικονομικής άνεσης, καθώς ο πατέρας του ήταν ένας από τους πιο γνωστούς εμπόρους της εποχής.
Ωστόσο, η ζωή του άλλαξε δραματικά με την έναρξη της Επανάστασης του 1821. Η φωτιά του πολέμου, που ξεκίνησε από τον Μοριά και τη Ρούμελη, επεκτάθηκε γρήγορα και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
Στη Χίο, το ελληνικό στοιχείο είχε αποκτήσει πολλά προνόμια από τον Σουλτάνο, με αποτέλεσμα η αστική τάξη να μην επιθυμεί μια επανάσταση που θα μπορούσε να διαταράξει την ευημερία τους.
Στις 10 Μαρτίου 1822, ο Σάμιος Λυκούργος Λογοθέτης ήρθε στο νησί με 1.500 άνδρες, ξεσηκώνοντας τους φτωχότερους και επιτιθέμενος στους Τούρκους. Όταν τα νέα του ξεσηκωμού έφτασαν στον Σουλτάνο, αυτός εξοργίστηκε και διέταξε τον αντιναύαρχο Καρά-Αλή πασά να καταπνίξει την εξέγερση με σφοδρότητα.
Η καταστροφή που ακολούθησε σόκαρε όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη. Σχεδόν το νησί πυρπολήθηκε, με 42.000 Χιώτες να σφαγιάζονται, 50.000 να αιχμαλωτίζονται και 23.000 να διαφεύγουν.
Κατά τη διάρκεια αυτής της φρίκης, ο πατέρας του Ζώρζη, Ιάκωβος, συνελήφθη και απαγχονίστηκε. Ο νεαρός Ζώρζης βρέθηκε ανάμεσα στους 50.000 αιχμαλώτους.
Μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη για να πουληθεί σε σκλαβοπάζαρο, όπου, ευτυχώς, συναντήθηκε με τον θείο του, Μιχαήλ Αγέλαστο, ο οποίος τον αγόρασε με δικά του χρήματα.
Αφού γλίτωσε από το σκλαβοπάζαρο, ο Ζώρζης βρέθηκε σε μια νέα πραγματικότητα. Η οικογένειά του είχε χαθεί και η περιουσία τους είχε κατασχεθεί, αναγκάζοντας τον να ξεκινήσει από το μηδέν.
Με τη βοήθεια του θείου του, ο Ζώρζης άρχισε να εργάζεται ως παραγιός σε διάφορες επιχειρήσεις, όπου και ανακάλυψε το εμπορικό του ταλέντο.
Δεινός έμπορος και εθνικός ευεργέτης
Στην αρχή, ο Ζώρζης χρησιμοποιούσε τα λιγοστά χρήματα που κέρδιζε για τις βασικές του ανάγκες, χωρίς καμία σπατάλη. Στόχος του ήταν να συγκεντρώσει ένα κεφάλαιο για να ξεκινήσει το εμπόριο, όπως του είχε διδάξει ο πατέρας του.
Με τον καιρό, ο Ζώρζης άρχισε να κερδίζει χρήματα και να δημιουργεί ένα όνομα στον εμπορικό τομέα. Αποφάσισε να επεκταθεί και στη Μέση Ανατολή, ξεκινώντας από τον Λίβανο και τη Συρία, και στη συνέχεια στην Αίγυπτο και τη Γαλλία.
Η τύχη του χαμογέλασε και σύντομα έγινε ένας από τους πιο ευκατάστατους εμπόρους. Στη Βηρυτό, γνώρισε την Τάρση, την αδελφή του Χιώτη εμπόρου Σταμάτη Φραγκόπουλου, και οι δύο τους ερωτεύτηκαν έντονα.
Ωστόσο, η Τάρση εμφάνισε ψυχικά προβλήματα, και ο Ζώρζης αποφάσισε να επιστρέψουν στην Ελλάδα για να αναζητήσουν βοήθεια. Αρχικά πήγαν στη Χίο, αλλά η κατάσταση της υγείας της επιδεινώθηκε, με αποτέλεσμα οι γονείς της να την στείλουν σε ψυχιατρικό ίδρυμα στην Αθήνα.
Ο Ζώρζης, όταν ενημερώθηκε για τις συνθήκες διαβίωσης των ασθενών, άρχισε να προσφέρει μικρές χορηγίες για να βελτιώσει την κατάσταση. Δυστυχώς, η Τάρση δεν κατάφερε να ανακάμψει και πέθανε, γεγονός που τον οδήγησε να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στην επιχειρηματική του δραστηριότητα και στις αγαθοεργίες.
Καθώς η περιουσία του αυξανόταν, οι δωρεές του σε διάφορα ιδρύματα πολλαπλασιάστηκαν. Δώρισε 300.000 δραχμές στο γυμνάσιο της Χίου, 25.000 στο Λωβοκομείο, 25.000 στη Φιλοπτωχό Αδελφότητα, 100.000 στο Αμαλίειο Ορφανοτροφείο, 40.000 στον Σύλλογο Κυριών υπέρ της γυναικείας εκπαίδευσης και 40.000 στο νοσοκομείο του Ευαγγελισμού.
Η μεγαλύτερη δωρεά του ήταν η ίδρυση ενός νοσοκομείου για ψυχικά ασθενείς, το οποίο θα παρείχε αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Στη διαθήκη του, εξέφρασε την επιθυμία το ίδρυμα να ονομαστεί «Φρενοκομείο Ζωρζή και Ταρσής Δρομοκαΐτη». Δώρισε 500.000 φράγκα στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, εξασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα του ιδρύματος μέσω των τόκων.
Το «Φρενοκομείον Ζωρζή και Ταρσής Δρομοκαΐτη» ξεκίνησε τη λειτουργία του την 1η Οκτωβρίου 1887, περίπου επτά χρόνια μετά τον θάνατο του Ζώρζη Δρομοκαΐτη, ο οποίος απεβίωσε στις 20 Δεκεμβρίου 1880.
