«Θα ξαναχτίσουμε την Παναγία των Παρισίων πιο όμορφη από πριν. Θέλω να γίνει μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια», είχε δηλώσει ο Εμανουέλ Μακρόν τον Απρίλιο του 2019, αμέσως μετά την πυρκαγιά που σχεδόν κατέστρεψε τον εμβληματικό γοτθικό καθεδρικό ναό του Παρισιού, ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα αρχιτεκτονικά μνημεία στον κόσμο.
Ωστόσο, το χρονοδιάγραμμα που είχε θέσει ο Γάλλος πρόεδρος υπήρξε ανακριβές, καθώς η επαναλειτουργία της Παναγίας των Παρισίων καθυστέρησε κατά οκτώ μήνες.
Η ιστορική εκκλησία αναμένεται να ανοίξει ξανά τις πύλες της στο κοινό στις 8 Δεκεμβρίου, με μια σειρά θρησκευτικών τελετών και εορτασμών προγραμματισμένων για την εβδομάδα εκείνη.
Το μνημείο, που είναι καταχωρημένο ως παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά, έχει υποβληθεί σε μια εκτενή και, κατά καιρούς, αμφιλεγόμενη διαδικασία αποκατάστασης.
Η ξύλινη οροφή του έχει ανακατασκευαστεί, ενώ το κατεστραμμένο κωδωνοστάσιο, μια προσθήκη του 19ου αιώνα από τον Γάλλο αρχιτέκτονα Βιολέ-λε-Ντυκ, έχει επίσης ανακατασκευαστεί.
Αυτή η προσπάθεια αποκατάστασης θεωρείται από πολλούς ως μια θαυματουργή αναγέννηση της Παναγίας των Παρισίων από τις στάχτες.
Ωστόσο, οι προγραμματισμένες ενέργειες του Εμανουέλ Μακρόν δεν έχουν προχωρήσει χωρίς προβλήματα.
Ο Πάπας Φραγκίσκος αρνήθηκε την πρόσκληση του Γάλλου προεδρου να ηγηθεί της πρώτης Λειτουργίας στην ανακαινισμένη εκκλησία.
Επιπλέον, έχει ξεσπάσει αντιπαράθεση μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και της Εθνικής Επιτροπής Αρχιτεκτονικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς σχετικά με τα σχέδια αντικατάστασης πολλών διάσημων βιτρό στα παρεκκλήσια του καθεδρικού ναού με πιο σύγχρονα σχέδια.
Μια πρόταση που προκάλεσε μεγάλη αίσθηση ήταν αυτή της υπουργού Πολιτισμού, Ρασίντα Ντατί, για την επιβολή εισιτηρίου εισόδου στον ναό για τους τουρίστες.
«Με 5 ευρώ ανά επισκέπτη στην Νοτρ Νταμ θα μπορούσαμε να σώσουμε εκκλησίες σε όλη τη Γαλλία», δήλωσε στην εφημερίδα Le Figaro, χαρακτηρίζοντας το ως «συμβολική εισφορά».
Οι αντιδράσεις, πολιτικές και κοινωνικές, ήταν μαζικές και σχεδόν καθολικά αρνητικές, με πιο ηχηρή αυτή της Καθολικής Εκκλησίας της Γαλλίας.
Ιερή… αγανάκτηση
Η Αρχιεπισκοπή του Παρισιού εξέδωσε μια ασυνήθιστα αιχμηρή ανακοίνωση απορρίπτοντας κατηγορηματικά την ιδέα της υπουργού Πολιτισμού.
«Ο καθεδρικός ναός της Παναγίας των Παρισίων επιθυμεί να υπενθυμίσει την αμετάβλητη θέση της Καθολικής Εκκλησίας στη Γαλλία όσον αφορά την ελεύθερη είσοδο στις εκκλησίες και στους καθεδρικούς ναούς», αναφέρεται στην ανακοίνωση.
Υπενθυμίζει επίσης τις διατάξεις του νόμου του 1905 για τον διαχωρισμό Εκκλησίας και Κράτους, που ορίζει ότι οι εκκλησίες είναι ανοιχτές σε όλους «άνευ όρων» και ότι το κράτος δεν μπορεί να επιβάλει «φόρους ή τέλη» για την είσοδό τους.
«Στην Παναγία των Παρισίων, δεν έχει γίνει ποτέ διάκριση μεταξύ προσκυνητών και επισκεπτών», προστίθεται, υπογραμμίζοντας ότι ένας τέτοιος διαχωρισμός «θα τους στερούσε τη μεταξύ τους κοινωνία, που είναι η ουσία αυτού του τόπου».
Η ανακοίνωση καταλήγει ότι η είσοδος θα παραμείνει -τουλάχιστον προς το παρόν- δωρεάν, αν και ελεγχόμενη μέσω ενός ψηφιακού συστήματος κρατήσεων, προκειμένου να αποφευχθεί ο συνωστισμός κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης, οι οποίες αναμένονται να διαρκέσουν για αρκετά ακόμη χρόνια.
Δεδομένου ότι όλες οι εκκλησίες της Γαλλίας ανήκουν στο κοσμικό κράτος, η τελική απόφαση για την επιβολή εισιτηρίου εισόδου στην Παναγία των Παρισίων ενδέχεται να ληφθεί στο μέλλον από την κυβέρνηση και το κοινοβούλιο της χώρας.
Στήριξη στην Ντατί προσέφερε ο κεντροδεξιός υπουργός Εσωτερικών της Γαλλίας, Μπρούνο Ρεταγιέ, δηλώνοντας ότι «αν 5 ευρώ μπορούν να σώσουν τη θρησκευτική μας κληρονομιά, αξίζει τον κόπο, είτε είσαι πιστός είτε όχι».
Η Παναγία των Παρισίων αναμένεται να προσελκύσει περίπου 15 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως, με πιθανές ετήσιες εισπράξεις ύψους 75 εκατομμυρίων ευρώ.
Ελεήστε…
Σύμφωνα με το νόμο του 1905, τα θρησκευτικά κτίρια στη Γαλλία είναι δημόσια περιουσία, με περίπου 50.000 τέτοια κτίρια, εκ των οποίων 42.000 είναι καθολικές εκκλησίες.
Μόνο 10.500 από αυτές είναι χαρακτηρισμένες ως μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, με πρόσβαση σε ειδικά κονδύλια για αποκατάσταση.
Τα τελευταία πέντε χρόνια, έχουν διατεθεί 280 εκατομμύρια ευρώ για την αποκατάσταση περισσότερων από 8.000 εκκλησιών.
Η διαχείριση των θρησκευτικών κτιρίων έχει ανατεθεί στις τοπικές αρχές, οι οποίες, λόγω υποχρηματοδότησης, χρειάζονται απεγνωσμένα κεφάλαια. Πολλές εκκλησίες είναι πια ερειπωμένες, κυρίως σε αγροτικές περιοχές που πλήττονται από δημογραφική κρίση.
Μέχρι το 2030, έως και 5.000 εκκλησίες κινδυνεύουν να κλείσουν λόγω της εκκοσμίκευσης της κοινωνίας, της έλλειψης ιερέων και των περιορισμένων προϋπολογισμών πολλών δήμων.
Σήμερα, σχεδόν 500 εκκλησίες είναι κλειστές για το κοινό λόγω επικινδυνότητας.
Η γαλλική κυβέρνηση έχει αναλάβει πρωτοβουλίες, όπως η «Λοταρία κληρονομιάς», για τη χρηματοδότηση των αποκαταστάσεων.
Με αφορμή τις μαζικές δωρεές για την αποκατάσταση της Παναγίας των Παρισίων, ο Μακρόν ανακοίνωσε τον περασμένο Ιούνιο τη δημιουργία ενός νέου ταμείου για την προστασία μικρότερων εκκλησιών και θρησκευτικών κτιρίων σε όλη τη χώρα.
Ο στόχος είναι να στηριχθούν μικρότερες πόλεις που δεν μπορούν να καλύψουν οικονομικά την συντήρηση των θρησκευτικών κτιρίων, βασιζόμενος και σε ιδιωτικές δωρεές, που συνοδεύονται από γενναίες φοροαπαλλαγές. Στην περίπτωση της Νοτρ Νταμ, οι δωρεές έφτασαν το 75%.
Σε αντάλλαγμα για την πρόσβαση σε περισσότερη χρηματοδότηση, οι τοπικές εκκλησίες ενδέχεται να χρειαστεί να επεκτείνουν τη λειτουργία τους σε μη θρησκευτικές δραστηριότητες, όπως συναυλίες και εκθέσεις τέχνης.
Στιγμιότυπο από τις εργασίες αποκατάστασης του καθεδρικού ναού της Παναγίας των Παρισίων, ενόψει της επαναλειτουργίας του (REUTERS/Stephanie Lecocq)
Πολιτική επένδυση, με τα λεφτά των άλλων
Ο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος μεγάλωσε σε μη θρησκευτική οικογένεια και βαφτίστηκε καθολικός σε ηλικία 12 ετών, φαίνεται να βλέπει αυτό το σχέδιο ως μια πολιτική ευκαιρία.
Με φόντο την κοινωνική αναταραχή που προκάλεσε η συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση και ο διορισμός νέας κυβέρνησης, ο Μακρόν προβάλλει τον εαυτό του ως «πρόεδρο της αναστήλωσης», στοχεύοντας στην εθνική υπερηφάνεια.
Η υπουργός Πολιτισμού, Ρασίντα Ντατί, προωθεί την ιδέα της επιβολής εισιτηρίου εισόδου στην Παναγία των Παρισίων, βασιζόμενη στο γεγονός ότι παρόμοια μέτρα ισχύουν σε εκκλησίες στην Ισπανία και την Ιταλία, όπου οι καθολικοί τόποι λατρείας ανήκουν στην Εκκλησία.
Οι επισκέπτες πλήρωναν στο παρελθόν 8,50 ευρώ για να ανέβουν στους πύργους της Παναγίας των Παρισίων, απολαμβάνοντας την πανοραμική θέα δίπλα στα διάσημα γκαργκόιλ.
Τα σχέδια της γαλλικής κυβέρνησης για χρεώσεις στους τουρίστες συνεχίζουν να εξελίσσονται, με στόχο τη χρηματοδότηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Η Ρασίντα Ντατί προγραμματίζει υψηλότερα τέλη εισόδου σε κοσμικούς χώρους στη Γαλλία, πιθανώς από το 2026, ως επιπλέον μέσο χρηματοδότησης.
«Οι Γάλλοι δεν πρέπει να πληρώνουν για τα πάντα μόνοι τους», δήλωσε, προσθέτοντας ότι είναι φυσιολογικό για έναν Γάλλο επισκέπτη να πληρώνει το ίδιο ποσό για την είσοδο στο Λούβρο όπως και οι αλλοδαποί επισκέπτες.
Το μουσείο του Λούβρου επισκέφθηκαν πέρυσι 8,9 εκατομμύρια άτομα, με το 68% να είναι αλλοδαποί, κυρίως Αμερικανοί, Ιταλοί και Βρετανοί.
Επιπλέον, σχεδιάζεται η δημιουργία ενός Μουσείου της Παναγίας των Παρισίων.
