Οι πλημμύρες αποτελούν τις πιο συχνές και δαπανηρές φυσικές καταστροφές στην Ευρώπη, και η συχνότητά τους αυξάνεται λόγω της κλιματικής αλλαγής. Ποιες είναι οι ενέργειες της Ευρώπης για την πρόβλεψη και την ελαχιστοποίηση των ζημιών;
Τα τελευταία 30 χρόνια, οι πλημμύρες έχουν επηρεάσει 5,5 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, προκαλώντας 3.000 θανάτους και οικονομικές ζημιές που ξεπερνούν τα 170 δισεκατομμύρια ευρώ. Η καταιγίδα Boris, τον Σεπτέμβριο, άφησε πίσω της εκτεταμένες καταστροφές στην κεντρική Ευρώπη, με περίπου 30 θανάτους, εκ των οποίων οι 9 στην Πολωνία, και περισσότερους από 6.500 ανθρώπους αναγκασμένους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Πάνω από 11.500 κατοικίες υπέστησαν ζημιές.
Στις 15 Σεπτεμβρίου 2024, το φράγμα κοντά στις νοτιοδυτικές πόλεις Stronie και Lądek-Zdrój έσπασε μετά από πολλές ημέρες έντονων βροχοπτώσεων, εντείνοντας την κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην περιοχή.
Μνήμες Πολέμου
Ο κάτοικος της περιοχής, Zbigniew Rakoczky, επισκέφθηκε το σπίτι των γονιών του, που ζούσαν εκεί για πάνω από 30 χρόνια, λίγα μέτρα από το ποτάμι, για να δει τι μπορούσε να σωθεί. «Μπορούσαμε να επιστρέψουμε δύο ημέρες μετά την πλημμύρα. Αυτό που βρήκαμε ήταν παρόμοιο με τις εικόνες από τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά χωρίς πυροβολισμούς», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η καταστροφή αυτή θύμισε στον Zbigniew τις «πλημμύρες της χιλιετίας» του 1997, που σκότωσαν πάνω από 50 ανθρώπους και αποτέλεσαν σημείο καμπής για τη διαχείριση κρίσεων και την πολιτική προστασία στην Πολωνία. Σήμερα, οι αναφορές δείχνουν ότι η μείωση του κινδύνου πλημμύρας απαιτεί ακόμα περισσότερες προσπάθειες, καθώς οι υπάρχουσες προτεραιότητες επικεντρώνονται κυρίως σε μεγάλες υποδομές, ενώ οι τοπικές λύσεις μικρής κλίμακας παραμένουν πίσω.
Η Στήριξη της ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει διάφορους μηχανισμούς για να υποστηρίξει τα κράτη μέλη της. Όταν κηρύσσεται κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η πρώτη αντίδραση της ΕΕ είναι ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας, που οργανώνει και συντονίζει την αντίδραση σε καταστροφές μεταξύ όλων των χωρών της ΕΕ και 10 άλλων συμμετεχόντων κρατών. Από το 2001, έχει ανταποκριθεί σε πάνω από 700 περιστατικά.
Το Αποθεματικό Αλληλεγγύης και Επείγουσας Βοήθειας παρέχει γρήγορη οικονομική στήριξη σε κάθε είδους έκτακτες ανάγκες, ενώ το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ προσφέρει πιο μακροπρόθεσμη οικονομική βοήθεια, έχοντας καταβάλει περισσότερα από 8,2 δισεκατομμύρια ευρώ από το 2002. Οι πλημμύρες αποτελούν το πιο συχνά χρηματοδοτούμενο γεγονός.
Οι κάτοικοι των πολωνικών πόλεων που επλήγησαν από τις πλημμύρες του Σεπτεμβρίου δεν έχουν σαφή εικόνα σχετικά με το πώς τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα τους υποστηρίζουν.
Ο Ρόλος της Ευρώπης στις Φυσικές Καταστροφές
Ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, Stefan de Keersmaecker, εξηγεί στο Euronews τον ρόλο της Ευρώπης σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών όπως οι πλημμύρες. «Η πολιτική συνοχής έχει δεσμεύσει περίπου 14 δισεκατομμύρια ευρώ για τη διαχείριση ή τη στήριξη της διαχείρισης του κινδύνου καταστροφών στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο 2021-2027, με έμφαση στην πρόληψη και την ετοιμότητα. Η Πολωνία έχει προβλέψει περίπου 2,9 δισεκατομμύρια ευρώ για την πρόληψη και τη διαχείριση των κινδύνων που σχετίζονται με το κλίμα», δήλωσε.
Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη συμφωνούν σχετικά με τις προτεραιότητες χρηματοδότησης, αλλά η ευθύνη για τη χρήση των χρημάτων ανήκει στα κράτη μέλη. «Αυτό ονομάζεται “επιμερισμένη διαχείριση” στην πολιτική συνοχής. Είναι λογικό, καθώς τα κράτη μέλη γνωρίζουν καλύτερα ποιοι οργανισμοί χρειάζονται ποιο είδος χρηματοδότησης. Εμείς διασφαλίζουμε ότι τα κονδύλια διατίθενται και ότι οι χώρες τα διαχειρίζονται σωστά», πρόσθεσε.
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τις ευρωπαϊκές πολιτικές, και η προσαρμογή απαιτεί χρόνο και πόρους. Αν και τα ακραία καιρικά φαινόμενα δεν μπορούν να αποτραπούν, οι χώρες μπορούν να βελτιώσουν την ανταπόκρισή τους σε αυτές τις καταστάσεις.
