Μια νέα κυβέρνηση κινδυνεύει να αναζωπυρώσει παλιές εντάσεις με τη Βουλγαρία και την Ελλάδα – οι οποίες μπορούν αμφότερες να θέσουν σημαντικά εμπόδια στη Βόρεια Μακεδονία και την ένταξη στην ΕΕ.
Πίσω στο 2018, το βαλκανικό έθνος των 2,1 εκατομμυρίων κατοίκων φαινόταν να βρίσκεται σε πορεία πλήρους ένταξης όταν έλυσε μια διαμάχη δεκαετιών με την Ελλάδα σχετικά με το όνομά του.
Η Βόρεια Μακεδονία συμφώνησε τελικά σε αυτή την αλλαγή του ονόματος στη «συμφωνία των Πρεσπών» με αντάλλαγμα τις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ και την ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Έκτοτε, ωστόσο, οι πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας έχουν απογοητευτεί όλο και περισσότερο από τη βραδύτητα της ενταξιακής διαδικασίας και η δημόσια υποστήριξη προς την ΕΕ έχει μειωθεί απότομα.
Οι εκλογές για την ανάδειξη νέας κυβέρνησης και προέδρου στις 8 Μαΐου φαίνεται ότι θα εγκαινιάσουν μια νέα διοίκηση υπό το κόμμα VMRO-DPMNE, το οποίο υιοθετεί μια συγκρουσιακή προσέγγιση τόσο με τη Σόφια όσο και με την Αθήνα – και οι δύο από τις οποίες θα πρέπει να συμφωνήσουν στην εισδοχή της Βόρειας Μακεδονίας στο μπλοκ.
Η βουλγαρική πλευρά, το VMRO-DPMNE απορρίπτει το αίτημα της Σόφιας για συνταγματικές αλλαγές που αναγνωρίζουν βουλγαρική μειονότητα.
Εν τω μεταξύ, οι Έλληνες συντονίζονται όλο και περισσότερο με το γεγονός ότι ο επικρατέστερος πρωθυπουργός του VMRO-DPMNE αναφέρεται στη χώρα ως «Μακεδονία» και όχι ως «Βόρεια Μακεδονία» – αναζωπυρώνοντας τις παλιές εντάσεις με την Ελλάδα σχετικά με τη χρήση του ονόματος της πατρίδας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το VMRO-DPMNE, που είναι σήμερα το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης, προηγείται και αναμένεται να αντικαταστήσει το σοσιαλιστικό κόμμα SDSM, το οποίο κυβερνά τη χώρα από το 2017, αν και θα χρειαστεί συνασπισμός.
Ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογών στις 24 Απριλίου έδειξε ότι η πολιτική τάξη πραγμάτων αλλάζει. Η Gordana Siljanovska-Davkova, υποστηριζόμενη από το VMRO, σημείωσε κυρίαρχη νίκη, συγκεντρώνοντας το 40,1% των ψήφων, ενώ ο νυν πρόεδρος Stevo Pendarovski του SDSM έλαβε 19,9%.
«Αυτές οι εκλογές είναι σίγουρα σημαντικές για τη Βόρεια Μακεδονία από την άποψη της ένταξης στην ΕΕ, διότι στις δημοσκοπήσεις το VMRO προηγείται και μένει να δούμε αν, πότε και πώς θα υλοποιήσει τις συνταγματικές αλλαγές για τη συνέχιση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων», δήλωσε η Simonida Kacarska από το Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής Πολιτικής στη Βόρεια Μακεδονία.
Ο ηγέτης του VMRO-DPMNE Hristijan Mickoski – και πιθανότατα ο επόμενος πρωθυπουργός – έχει ορκιστεί να μην ψηφίσει συνταγματικές αλλαγές «υπό βουλγαρική υπαγόρευση ούτε τώρα ούτε στο μέλλον».
Ο Mickoski υποστηρίζει επίσης το τέλος της συναίνεσης στην πολιτική διαδικασία της ΕΕ για να βγάλει τους Βούλγαρους – οι οποίοι έχουν παράπονα για αυτό που θεωρούν ως μακεδονική οικειοποίηση της ιστορικής και γλωσσικής τους ταυτότητας – έξω από το δωμάτιο.
«Θα πρέπει να ζητήσουν από τον Βούλγαρο εκπρόσωπο να φύγει από το χώρο όπου λαμβάνεται αυτή η απόφαση και να πάει κάπου όπου μπορεί να πιει έναν καφέ ή κάτι άλλο», δήλωσε ο Mickoski.
Οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών – οι οποίες ήταν ήδη κακές – μπορεί να πάρουν μια στροφή προς το χειρότερο, υποστήριξε ο Μάρκο Τροσάνοφσκι, πρόεδρος στο Ινστιτούτο για τη Δημοκρατία (IDSCS) στη Βόρεια Μακεδονία.
«Οι έρευνες δείχνουν ότι η Βουλγαρία θεωρείται ως η μεγαλύτερη απειλή για τα εθνικά συμφέροντα της Βόρειας Μακεδονίας», είπε. «Το VMRO θα προσπαθήσει, να δείξει περισσότερη αντιπολίτευση, περισσότερη κριτική, περισσότερη προκλητικότητα, κάτι που μπορεί να επιδεινώσει περαιτέρω τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών».
Η Βουλγαρία προετοιμάζεται επίσης για ακόμη μία γενική εκλογική αναμέτρηση -την έκτη από τον Απρίλιο του 2021- στις 9 Ιουνίου και υπάρχει ο κίνδυνος η Βόρεια Μακεδονία να αναδειχθεί σε πολιτικό ποδοσφαιράκι στην προεκλογική ρητορική, ιδιαίτερα στο εθνικιστικό στρατόπεδο.
Δεν βοηθά επίσης καθόλου το γεγονός ότι ο Μίτσκοσκι χρησιμοποιεί ήδη το όνομα «Μακεδονία» στο εσωτερικό της χώρας και δεσμεύεται να το κάνει επίσημα αν εκλεγεί, αμφισβητώντας τη διεθνή συμφωνία.
Η Ελλάδα παρακολουθεί.
«Η Συμφωνία των Πρεσπών αποτελεί προϋπόθεση για την πρόοδο της ενταξιακής διαδικασίας της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Γιώργος Γεραπετρίτης μιλώντας στη Βουλή στις 26 Απριλίου και κάλεσε τη Βόρεια Μακεδονία να μην παρεκκλίνουν.
Διαισθανόμενος ότι οι εντάσεις θα μπορούσαν να χαλαρώσουν στον απόηχο των εκλογών, ο Αθανάσιος Λούπας, ειδικός στη βαλκανική ιστορία, δήλωσε ότι το VMRO δεν θα θυσιάσει τελικά «την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας στο βωμό της εθνικιστικής ρητορικής του».
«Αυτή η ρητορική θα απασχολήσει σίγουρα την ελληνική κοινή γνώμη το επόμενο διάστημα, αλλά θα είναι περισσότερο για το θεαθήναι και για εσωτερική κατανάλωση και όχι για θέματα ουσίας», πρόσθεσε.
Μειωμένη εμπιστοσύνη
Στο εσωτερικό της Βόρειας Μακεδονίας, οι ψηφοφόροι ανησυχούν κυρίως για την ποιότητα ζωής, τη διαφθορά, τη συρρίκνωση του πληθυσμού και τη διαρροή εγκεφάλων.
Η εμπιστοσύνη στην ΕΕ επίσης φθίνει, αν και παραμένει ακόμη υψηλή. Η υποστήριξη έχει πέσει στο 65%, από 85-90% όταν η χώρα έλαβε αρχικά το καθεστώς υποψήφιας χώρας το 2005.
Μετά το επίτευγμα της αλλαγής του ονόματος, υπήρξε ευφορία στα Δυτικά Βαλκάνια ότι η διεύρυνση θα μπορούσε επιτέλους να είναι δυνατή. Ωστόσο, η Γαλλία άσκησε βέτο στην έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών της ΕΕ με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, μια κίνηση που θεωρήθηκε «τεράστιο ιστορικό λάθος» από τον τότε πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.
Στη συνέχεια ακολούθησε το βουλγαρικό βέτο.
«Με τη “Συμφωνία των Πρεσπών”, η ΕΕ πήρε ένα παράδειγμα σχολικού εγχειριδίου μιας ευκαιρίας στην περιοχή», δήλωσε η Kacarska, προσθέτοντας ότι είναι πλέον δύσκολο να συζητηθεί το θέμα δημόσια, επειδή είναι τόσο πολωτικό.
«Αν υπάρχει ένα παράδειγμα που είχε η ΕΕ όσον αφορά την ύπαρξη φιλομεταρρυθμιστικών δυνάμεων και το άνοιγμα στη συναίνεση, αυτό ήταν η Βόρεια Μακεδονία το 2018. Αυτές οι συνθήκες του 2018 είναι ασύγκριτες με αυτές που έχουμε τώρα”, πρόσθεσε.
Η συμφωνία εξακολουθεί να είναι δυνατή;
Οι συνταγματικές αλλαγές που επιδιώκει η Βουλγαρία απαιτούν πλειοψηφία δύο τρίτων στο κοινοβούλιο, την οποία δεν θα έχει καμία κυβέρνηση συνασπισμού που θα προκύψει μετά την ψηφοφορία. Παρ’ όλη τη σκληρή ρητορική υπάρχουν ελπίδες ότι αυτό μπορεί να μειωθεί μετά τις εκλογές.
«Υπάρχει πολλή πολιτικολογία γύρω από την εξασφάλιση της πλειοψηφίας των δύο τρίτων, όπως συνέβη και το 2018, όταν η Συμφωνία των Πρεσπών με την Ελλάδα επρόκειτο να εφαρμοστεί μέσω συνταγματικής αλλαγής», δήλωσε ο Dimitar Bechev, ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Europe.
«Τότε το VMRO παρείχε κάποιες ψήφους – σε ένα αντάλλαγμα που περιελάμβανε αμνηστία για τα μέλη του που συμμετείχαν σε βίαιη εισβολή στο κοινοβούλιο τον Απρίλιο του 2017. Ίσως κάποια παρασκηνιακή συμφωνία είναι δυνατή και τώρα”, πρόσθεσε.
Ο αλβανικός παράγοντας
Παραδοσιακά, τουλάχιστον ένα κόμμα από την αλβανική κοινότητα, η οποία αποτελεί περισσότερο από το ένα τέταρτο του πληθυσμού της χώρας, συμμετέχει στον συνασπισμό. Η Δημοκρατική Ένωση για την Ενσωμάτωση (DUI), το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα της χώρας, κυριαρχεί στη σκηνή τα τελευταία 20 χρόνια.
Όμως, ένα νέο αντιπολιτευτικό μπλοκ μικρότερων αλβανικών κομμάτων κινητοποιήθηκε σημαντικά και θα μπορούσε ενδεχομένως να συμμετάσχει σε έναν συνασπισμό με το VMRO.
Η παρουσία των δύο αλβανικών μπλοκ θεωρείται συχνά ως πεδίο μεγαλύτερης περιφερειακής επιρροής μεταξύ του πρωθυπουργού της Αλβανίας Έντι Ράμα και του πρωθυπουργού του Κοσσυφοπεδίου Άλμπιν Κούρτι. Ο τελευταίος έχει δείξει ισχυρή υποστήριξη στο μπλοκ κατά του DUI.
Ο Trosanovski, ο αναλυτής με έδρα τα Σκόπια, δήλωσε ότι η σύνθεση της επόμενης κυβέρνησης είναι πιο πιθανό να μοιράζει την πολιτική εξουσία αναλογικά με την κομματική εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο, κάτι που δεν συμβαίνει σήμερα.
«Αυτό θα μειώσει σίγουρα την επιρροή της Αλβανίας στις πολιτικές διαδικασίες της ΠΓΔΜ», πρόσθεσε ο Τροσανούφσκι.
Πηγή: Politico
