Για χιλιάδες χρόνια, η Αρκτική έχει λειτουργήσει ως φυσική ασπίδα για τον πλανήτη, «κλειδώνοντας» επιβλαβή αέρια και τοξικά μέταλλα στο μόνιμα παγωμένο έδαφός της, γνωστό ως πέρμαφροστ.
Ωστόσο, μετά από δεκαετίες εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, η ανθρωπογενής κλιματική κρίση επιταχύνει τις αλλαγές στην περιοχή.
Με την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της Γης, οι πάγοι στην Αρκτική λιώνουν γρήγορα, αποκαλύπτοντας νέες απειλές.
Μία από αυτές τις απειλές είναι ο υδράργυρος.
Αν και ο υδράργυρος υπάρχει φυσικά στο περιβάλλον σε ασφαλείς ποσότητες, η Αρκτική έχει συγκεντρώσει για αιώνες αποθέματα του μετάλλου, τα οποία τώρα απειλούνται να απελευθερωθούν λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
«Υπάρχει πιθανότητα να έχουμε μια γιγαντιαία βόμβα υδραργύρου στην Αρκτική, που περιμένει να εκραγεί», προειδοποιεί ο Τζος Γουέστ, καθηγητής Γεωεπιστημών και Περιβαλλοντικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας (USC).
Ο Γουέστ είναι ένας από τους επιστήμονες που συμμετείχαν σε πρόσφατη μελέτη, η οποία δείχνει ότι τα επίπεδα κινδύνου για την υγεία και το περιβάλλον είναι πολύ υψηλότερα από ό,τι πιστεύαμε μέχρι τώρα.
Η Αρκτική θερμαίνεται μάλιστα τέσσερις φορές πιο γρήγορα από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Επιστήμονες προειδοποιούν ότι οι θαλάσσιοι πάγοι της Αρκτικής θα μπορούσαν να εξαφανιστούν εντελώς το Σεπτέμβριο της δεκαετίας του 2030 και ίσως να μην υπάρχουν καθόλου κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού μέχρι το 2050.
Μια κρυφή απειλή
Οι ρύποι τείνουν να κινούνται προς τα βόρεια μέσω των φυσικών ρευμάτων αέρα.
Έτσι, με την πάροδο του χρόνου, ο υδράργυρος έχει συσσωρευτεί στο παγωμένο έδαφος της Αρκτικής. Η ποσότητα του υδραργύρου στην ατμόσφαιρα έχει επταπλασιαστεί τα τελευταία 500 χρόνια, κυρίως λόγω της καύσης άνθρακα.
Ο τοξικός αυτός μέταλλος απορροφάται από τα φυτά, τα οποία στη συνέχεια τον μεταφέρουν στο έδαφος, όπως αναφέρει το Yale Environment 360.
Σήμερα, το πέρμαφροστ στην Αρκτική μπορεί να περιέχει περισσότερο υδράργυρο από την ατμόσφαιρα, τους ωκεανούς και όλους τους ζωντανούς οργανισμούς μαζί.
Για να κατανοήσουν την απειλή από τον υδράργυρο και το λιώσιμο των πάγων, οι ερευνητές πήραν δείγματα από μεγαλύτερα βάθη του μόνιμου πάγου από προηγούμενες μελέτες.
Στη μελέτη τους, επικεντρώθηκαν σε δύο χωριά στην Αλάσκα και στις όχθες ποταμών, ώστε να έχουν ακριβείς μετρήσεις.
Ανέλυσαν ιζήματα και χρησιμοποίησαν βαθύτερα στρώματα εδάφους για να προσδιορίσουν πόσο υδράργυρος απελευθερώνεται και πόσος μπορεί να διαφύγει καθώς το μόνιμο στρώμα πάγου συνεχίζει να λιώνει.
Τα ευρήματα έδειξαν υψηλότερα επίπεδα υδραργύρου από προηγούμενες μελέτες.
Συνδύασαν τα δεδομένα με μετρήσεις από δορυφόρους για τον ποταμό Γιούκον, ο οποίος διατρέχει την Αλάσκα και καταλήγει στη Βερίγγειο Θάλασσα, διαβρώνοντας το μόνιμο στρώμα πάγου κατά μήκος των όχθεών του.
Οι δορυφορικές μετρήσεις είχαν στόχο να κατανοήσουν πώς και πόσο γρήγορα μπορεί να αλλάξει πορεία ο ποταμός Γιούκον, διαβρώνοντας περισσότερες περιοχές που περιέχουν υδράργυρο.
Ωστόσο, το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο εκεί…
Μακροχρόνια ανησυχία
Αν και ο υδράργυρος που απελευθερώνεται από το λιώσιμο του μόνιμου πάγου δεν αποτελεί άμεση τοξική απειλή, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι οι επιπτώσεις θα γίνουν πιο σοβαρές με την πάροδο του χρόνου.
Αυτό μπορεί να έχει σοβαρές αρνητικές συνέπειες για περίπου πέντε εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν σε αυτές τις ψυχρές περιοχές.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι το πόσιμο νερό, αλλά η τροφική αλυσίδα, καθώς ο υδράργυρος συσσωρεύεται σε ψάρια και άλλα ζώα.
Η κατάσταση αυτή θα μπορούσε να καταστρέψει και τις τοπικές οικονομίες που εξαρτώνται από την αλιεία και το κυνήγι.
Αυτή τη στιγμή, είναι απαραίτητο να μελετηθεί πιο προσεκτικά η διαδικασία διάβρωσης, καθώς οι ορμητικοί ποταμοί, όπως ο Γιούκον, μπορεί να ξαναθάβουν μέρος του υδραργύρου στα ιζήματα.
«Η εκτίμηση όλων αυτών των παραγόντων θα μας δώσει μια πιο ακριβή εικόνα για τις ποσότητες που θα μπορούσαν να απελευθερωθούν, καθώς το πέρμαφροστ θα συνεχίσει να λιώνει τις επόμενες δεκαετίες», εξηγεί η Ίζαμπελ Σμιθ, υποψήφια διδάκτωρ στο USC Dornsife και μέλος της επιστημονικής ομάδας της μελέτης.
Τα καλά νέα είναι ότι η δηλητηρίαση από υδράργυρο δεν είναι απαραίτητα άμεση απειλή.
Ωστόσο, αυτό είναι μόνο μία από τις πολλές ανησυχίες που προκύπτουν από το λιώσιμο των πάγων, πέρα από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Το πέρμαφροστ περιέχει επίσης μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου, καθώς και παθογόνους μικροοργανισμούς, οι οποίοι μπορεί να απελευθερωθούν καθώς το μόνιμα παγωμένο έδαφος της Αρκτικής ξεπαγώνει.
Γι’ αυτόν τον λόγο, η διατήρηση του πέρμαφροστ θεωρείται κρίσιμη για το κλίμα και την υγεία του πλανήτη.
