Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται ένα καινούριο ταμείο για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, ίσως ακόμη και μέσω δανεισμού, αναφέρει σε συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» ο Ζolt Νταρβάς, ανώτερος συνεργάτης στο Bruegel.
«Πρέπει να διατεθούν περισσότερα χρήματα για ευρωπαϊκά δημόσια αγαθά, όπως η μετανάστευση»
Ο έμπειρος οικονομολόγος, με τον οποίο συνομιλήσαμε στο περιθώριο της ετήσιας συνάντησης του Bruegel στις Βρυξέλλες, πιστεύει ότι θα πρέπει να προβλεφθούν περισσότερα κονδύλια στον επόμενο πολυετή προϋπολογισμό της ΕΕ για τομείς όπως η μετανάστευση και η έρευνα, ενώ οι δαπάνες για άμυνα και στέγαση θα πρέπει να εξεταστούν διαφορετικά.
Πώς μπορεί η Ευρώπη να ανταπεξέλθει στις όλο και αυξανόμενες οικονομικές προκλήσεις;
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις, αλλά οι δαπάνες του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού παραμένουν σε μεγάλο ποσοστό, περίπου τα δύο τρίτα, στην Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και στην πολιτική συνοχής. Το μεγαλύτερο μέρος των μέσων της ΚΑΠ, που προορίζεται για άμεσες επιδοτήσεις προς τους αγρότες, δεν έχει καμία ευρωπαϊκή διάσταση και δεν μπορεί να θεωρηθεί σχετικό ευρωπαϊκό δημόσιο αγαθό. Αντιθέτως, άλλες διαστάσεις της ΚΑΠ, όπως τα μέτρα σταθεροποίησης των αγορών ή η επισιτιστική ασφάλεια, είναι περισσότερα συνδεδεμένα με ευρωπαϊκά συμφέροντα. Έτσι, οι άμεσες επιδοτήσεις θεωρούνται ουσιαστικά κοινωνική πολιτική και δεν χρειάζεται να χρηματοδοτούνται απευθείας από την ΕΕ.
Μια εναλλακτική λύση θα ήταν να εισαχθεί εθνική συγχρηματοδότηση για τις άμεσες επιδοτήσεις, όπως συμβαίνει με τα κονδύλια για την αγροτική ανάπτυξη. Με έτσι θα απελευθερωθούν σημαντικά ποσά για άλλες ανάγκες της ΕΕ, καθώς οι άμεσες επιδοτήσεις αποτελούν περίπου τα τρία τέταρτα της ΚΑΠ, η οποία συνολικά ανέρχεται σε 387 δισεκατομμύρια ευρώ.
Πέρα από αυτό, υπάρχουν ευρωπαϊκά δημόσια αγαθά, όπως η έρευνα, που υποεκπροσωπούνται στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Η κατάσταση της μετανάστευσης είναι επίσης αξιοσημείωτη.
Ο τρόπος που η Ελλάδα ελέγχει τα σύνορά της και διαχειρίζεται τους μετανάστες έχει αντίκτυπο σε όλες τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Δεν είναι μόνο εθνικό θέμα, αλλά έχει ευρωπαϊκές συνέπειες, και δυστυχώς η μετανάστευση υποεκπροσωπείται στις δαπάνες της ΕΕ.
Πρέπει επομένως να δοθεί περισσότερη χρηματοδότηση για ευρωπαϊκά δημόσια αγαθά, όπως η μετανάστευση, η κοινή ευρωπαϊκή ψηφιακή υποδομή και οι διασυνοριακές ενεργειακές υποδομές. Η κλιματική αλλαγή είναι ένα επιτακτικό ευρωπαϊκό ζήτημα και σημαντική αύξηση της χρηματοδότησης είναι αναγκαία για την αντιμετώπισή της.
Σχετικά με την άμυνα, πώς προγραμματίζεται η χρηματοδότηση; Αυτό είναι ένα ζήτημα που απασχολεί τα κράτη μέλη;
Η άμυνα είναι πιο περίπλοκη υπόθεση, καθώς οι ευρωπαϊκές Συνθήκες ξεκαθαρίζουν ότι πρόκειται για εθνική αρμοδιότητα. Κανένα κράτος δεν επιθυμεί να δημιουργήσει έναν ευρωπαϊκό στρατό, αφού κάθε χώρα επιθυμεί να έχει τη δική της εθνική δύναμη.
Στο θέμα της άμυνας, ίσως να υπάρξει μεγαλύτερη συνεργασία και κοινοί προμηθευτές, κάτι που μπορεί να φέρει ωφέλη. Αν και μπορεί να δημιουργηθούν ορισμένα κοινά ευρωπαϊκά κονδύλια, δεν αναμένονται ριζικές αλλαγές.
Ωστόσο, θα μπορούσαν να σχεδιαστούν εργαλεία στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό για τη χρηματοδότηση χωρών που αντιμετωπίζουν προκλήσεις, όπως η Ουκρανία. Αυτή τη στιγμή έχουμε το Μέσο Διευκόλυνσης για την Ουκρανία, το οποίο εντάχθηκε στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό μετά την αναθεώρησή του.
Ποιες είναι οι πιθανές επιλογές για αύξηση του προϋπολογισμού;
Η καλύτερη λύση για τα έσοδα θα ήταν ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός να μην περιορίζεται στο 1% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ, αλλά να προταθεί αύξηση αυτού του ποσοστού. Υπάρχουν όμως περιορισμοί, ειδικά για χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος ή έλλειμμα, όπως η Γαλλία, η Ιταλία και το Βέλγιο, οι οποίες αντιμετωπίζουν προκλήσεις προσαρμογής και δεν θα μπορέσουν να συνεισφέρουν περισσότερο στο ευρωπαϊκό budget.
Επιπλέον, θα μπορούσε να χρειαστεί να αναθεωρηθούν οι προτεραιότητες των δαπανών, ειδικότερα οι άμεσες επιδοτήσεις της ΚΑΠ, οι οποίες, όπως υποστηρίζω, θα πρέπει να μεταφερθούν στα κράτη μέλη ή να υπάρξει τουλάχιστον συγχρηματοδότηση για να απελευθερωθούν πόροι. Ένας άλλος τρόπος είναι η φορολόγηση των τομέων της ναυτιλίας και της αεροπορίας, που σήμερα είναι σχεδόν χωρίς φορολογία στο πλαίσιο της εκπομπής CO2. Επίσης, θα μπορούσε να επιβληθεί φόρος στον πλούτο, επειδή το 1% του πληθυσμού πληρώνει ελάχιστους φόρους, ενώ ταυτόχρονα εκπέμπει μεγάλες ποσότητες CO2. Ένας φόρος στον πλούτο θα ήταν πιο αποτελεσματικός εάν εφαρμοστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Επιπλέον, η Κομισιόν έχει υποβάλει προτάσεις για την αύξηση των ιδίων πόρων, συμπεριλαμβανομένων προτάσεων που αφορούν τα εταιρικά κέρδη και τη φορολογική εναρμόνιση στα κράτη μέλη. Αν κάποιο ποσοστό από τους φόρους των κρατών μελών διατίθεται στον προϋπολογισμό της ΕΕ, αυτό θα απαιτήσει προσεκτικές συζητήσεις και εγκρίσεις.
Η φορολόγηση των δραστηριοτήτων που αντιβαίνουν στους ευρωπαϊκούς στόχους, όπως η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, φαίνεται επίσης λογική. Θα ήταν ευεργετικό αν όλα τα έσοδα από τα τελωνεία διατίθενται στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό και όχι μόνο το 75%, όπως συμβαίνει σήμερα.
Θα χρειαστούμε ένα νέο ταμείο ανάκαμψης;
Ένα ταμείο για την κλιματική αλλαγή είναι ιδανικό να περιληφθεί στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, αλλά αν αυτό δεν είναι δυνατό, τότε θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα εξωτερικό μηχανισμός. Το ταμείο ανάκαμψης είναι ήδη μέρος του προϋπολογισμού, αν και όχι στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο.
Θα ήταν καλύτερο να ενσωματωθεί ένα ταμείο για το κλίμα στο ΠΔΠ, αλλά αν οι χώρες ανησυχούν ότι οι δαπάνες θα γίνουν μόνιμες, τότε ένα προσωρινό εργαλείο είναι απαραίτητο, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος να μην επιτύχει η ΕΕ τους κλιματικούς της στόχους. Πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Ιταλίας και της Γαλλίας, αλλά και της Γερμανίας, έχουν δημοσιονομικούς περιορισμούς, γεγονός που κάνει δύσκολη την αύξηση των πράσινων επενδύσεων.
Η κατάσταση είναι επείγουσα. Δεδομένων των αναγκών χρηματοδότησης για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, είναι λογικό να εξετάσουμε τη χρηματοδότηση μέσω δανεισμού.
Θα προτείνατε μια ανάλογη λύση για την παροχή προσιτής στέγης;
Η κατοικία εξαρτάται από τις τοπικές συνθήκες και τις εθνικές ρυθμίσεις, με τις τιμές να διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Επομένως, βλέπω περιορισμένες δυνατότητες για κοινή χρηματοδότηση σε αυτόν τον τομέα. Η στέγαση δεν θεωρείται δημόσιο αγαθό για την ΕΕ, γι’ αυτό δεν θα την συμπεριλάμβανα στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
