Αν κάποιος είχε τη δυνατότητα να ταξιδέψει στο χρόνο και να παρακολουθήσει την εκρηκτική προεκλογική περίοδο του 2023, αποκαλύπτοντας στα πολιτικά κόμματα πώς θα εξελισσόταν το πολιτικό σκηνικό ενάμιση χρόνο αργότερα, σίγουρα θα προκαλούσε απορία. Η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη από ότι φαίνεται, αν κρίνουμε από τις δημοσκοπήσεις που καταγράφουν τις τάσεις των κομμάτων και της κοινωνίας. Η Νέα Δημοκρατία διατηρεί την πρωτοκαθεδρία της, ενώ το ΚΚΕ δείχνει ανοδική πορεία. Ωστόσο, η εικόνα της υπόλοιπης προοδευτικής αντιπολίτευσης έχει αλλάξει ριζικά. Ο Αλέξης Τσίπρας αποχώρησε, ο Στέφανος Κασσελάκης ήρθε και έφυγε, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε τη θέση της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, με τον Σωκράτη Φάμελλο να ακολουθεί.
Η κρίση αξιοπιστίας σε αριθμούς
Η κρίση αξιοπιστίας που αντιμετωπίζουν τα κόμματα της κεντροαριστεράς είναι εμφανής σε όλες τις μετρήσεις. Κανένα κόμμα εκτός της ΝΔ δεν φτάνει ή ξεπερνά το 20%, με τον κατακερματισμό και την αποχή να είναι πιο προφανείς από ποτέ.
Αναλογιζόμενοι το παρελθόν, το ΠΑΣΟΚ το 2009 είχε κερδίσει 3.012.542 ψήφους. Στις εκλογές του Μαΐου 2012, οι ψήφοι του έπεσαν στις 833.452, και τον Ιούνιο του ίδιου έτους, μόλις 756.024. Το 2015, το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε στην 7η θέση με 289.469 ψήφους τον Ιανουάριο και επανήλθε στην 4η θέση τον Σεπτέμβριο με 341.732 ψήφους. Στις εκλογές του 2019, το ΠΑΣΟΚ έλαβε 457.623 ψήφους, ενώ το 2023, το κόμμα του Νίκου Ανδρουλάκη κέρδισε 676.165 ψήφους τον Μάιο και 617.487 τον Ιούνιο, καταδεικνύοντας την αλλαγή στις πολιτικές ισορροπίες.
Από την άλλη, ο ΣΥΡΙΖΑ, μετά την αρχική του άνοδο, βιώνει μια σημαντική πτώση. Στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015, ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση με 2.245.978 ψήφους, αλλά τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς, οι ψήφοι του μειώθηκαν σε 1.926.526. Στις εκλογές του 2019, το κόμμα του Αλέξη Τσίπρα βρέθηκε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης με 1.781.057 ψήφους, ενώ στις εκλογές του 2023, οι ψήφοι του υποχώρησαν σε 1.184.621 τον Μάιο και 930.013 τον Ιούνιο.
Αντιμέτωποι με τα λάθη τους ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ
Το ΠΑΣΟΚ πλήρωσε το τίμημα της συγκυβέρνησης με τη ΝΔ και της διαχείρισης των μνημονιακών χρόνων. Αν και φαίνεται να έχει ανακάμψει, πολλοί πιστεύουν ότι η απόσταση από το κυβερνών ΠΑΣΟΚ του 2010 είναι τεράστια. Η εκλογική αριθμητική αποδεικνύει αυτή τη διαφορά.
Ο ΣΥΡΙΖΑ του Αλέξη Τσίπρα ανήκει πλέον στο παρελθόν, με το κόμμα του Σωκράτη Φάμελλου να προσπαθεί να διατηρηθεί δημοσκοπικά πάνω από το 7%. Η καταγραφή των κρίσεων των δύο κομμάτων τα τελευταία 15 χρόνια θα απαιτούσε πολλές διδακτορικές διατριβές.
Το γεγονός είναι ότι κανείς δεν μπορεί, τουλάχιστον προς το παρόν, να αμφισβητήσει την κυριαρχία της ΝΔ. Πολιτικοί επιστήμονες και δημοσκόποι επισημαίνουν ότι η αδυναμία των κομμάτων της αντιπολίτευσης έγκειται στην έλλειψη πειστικής κυβερνητικής εναλλακτικής πρότασης. Αρκεί ένα κοστολογημένο πρόγραμμα; Όλο και περισσότεροι πολίτες που αυτοπροσδιορίζονται στον προοδευτικό χώρο αποστρέφονται τα κόμματα, εκφράζοντας τη δυσαρέσκειά τους.
Οι δύο δρόμοι
Πώς μπορείς να πείσεις αν δεν αναγνωρίσεις τα λάθη του παρελθόντος; Συχνά, η αυτοκριτική είναι δύσκολη για τα κόμματα, που πολλές φορές προσπαθούν να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα, κρύβοντας τα προβλήματα κάτω από το χαλί. Στις συζητήσεις, ακούγεται συχνά ότι «η πολιτική είναι μέσο ανέλιξης και εξυπηρετεί ιδιοτελείς σκοπούς».
Οι πολίτες αισθάνονται ότι τα κόμματα δεν ενδιαφέρονται πραγματικά για τις ζωές τους, καθώς δεν επιλύουν τα προβλήματα που τους απασχολούν. Απουσιάζουν πειστικά σχέδια, εμπιστοσύνη και έμπνευση, και αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα.
Η κρίση εκπροσώπησης έχει μετατραπεί σε κρίση αξιών, και το «νέο» φαίνεται συχνά παλιό και πολυφορεμένο. Αν και το μνημόνιο έχει τελειώσει, η πολιτική κρίση παραμένει. Ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός στρέφεται προς την ακροδεξιά, και τα κόμματα της ευρύτερης προοδευτικής παράταξης φαίνονται «μουδιασμένα» να απαντήσουν στα μεγάλα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Και σε αυτό δεν είναι αποκλειστικά υπεύθυνα τα μέσα ενημέρωσης, που λειτουργούν ως δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ των πολιτών και των κομμάτων.
Τι επιφυλάσσει άραγε το 2025 για το πολιτικό σκηνικό; Οι προκλήσεις είναι πολλές και σημαντικές, τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας. Αν και οι εκλογές δεν είναι άμεσες, το δίλημμα παραμένει: Θα δημιουργηθεί ένας ενιαίος εναλλακτικός κυβερνητικός πόλος από την προοδευτική παράταξη ή θα ακολουθήσουμε το κύριο ευρωπαϊκό ρεύμα με την ακροδεξιά να αμφισβητεί τις κυβερνητικές πολιτικές;
