Η μη εξουσιοδοτημένη μετανάστευση προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρουσίασε σημαντική μείωση τους πρώτους οκτώ μήνες του τρέχοντος έτους, παρά την αυξανόμενη πολιτική ρητορική και τη βία κατά των μεταναστών, καθώς και την άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων που προωθούν αντιμεταναστευτικές πολιτικές.
Ωστόσο, παρατηρήθηκε αύξηση στις αφίξεις μεταναστών στα Κανάρια Νησιά, ένα ισπανικό αρχιπέλαγος κοντά στις ακτές της Αφρικής, το οποίο χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο ως εναλλακτική διαδρομή προς την ηπειρωτική Ευρώπη. Η παράτυπη μετανάστευση αποτέλεσε κυρίαρχο θέμα στις ευρωπαϊκές εκλογές του Ιουνίου και επηρέασε τις πρόσφατες εκλογές στις ανατολικές περιοχές της Γερμανίας, όπου ένα ακροδεξιό κόμμα κέρδισε για πρώτη φορά από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε αυτή την εβδομάδα ότι θα επεκτείνει τους συνοριακούς ελέγχους γύρω από τη χώρα, μετά από μια πρόσφατη επίθεση στο Ζόλινγκεν.
Αν αναρωτιέστε γιατί τα γερμανικά δικαστήρια θεωρούν την Ελλάδα μη ασφαλή χώρα, αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους. Στα κέντρα υποδοχής, υπάρχει ένας νοσηλευτής για 200 άτομα.
Ποιες είναι οι αριθμητικές τάσεις;
Παρά τις έντονες συζητήσεις, οι μη εξουσιοδοτημένες διελεύσεις από τα νότια σύνορα της ΕΕ, όπου παρατηρείται η μεγαλύτερη μη εξουσιοδοτημένη μετανάστευση, μειώθηκαν κατά 35% από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο, σύμφωνα με τα τελευταία προκαταρκτικά στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης των Ηνωμένων Εθνών.
Σχεδόν 115.000 μετανάστες – λιγότερο από το 0,03% του πληθυσμού της ΕΕ – έχουν φτάσει στην ΕΕ χωρίς άδεια μέσω των οδών της Μεσογείου και του Ατλαντικού μέχρι στιγμής φέτος, σε σύγκριση με 176.252 την ίδια περίοδο πέρυσι. Αντίθετα, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι, οι περισσότεροι εκ των οποίων διέφευγαν από τις συγκρούσεις στη Συρία, εισήλθαν στην ΕΕ το 2015.
Τα στοιχεία της Frontex για τα σύνορα και την ακτοφυλακή δείχνουν παρόμοια τάση: οι μη εξουσιοδοτημένες διελεύσεις από τα νότια σύνορα της περιοχής μειώθηκαν συνολικά κατά 39% φέτος σε σύγκριση με πέρυσι. «Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν είναι αριθμητική φέτος, ούτε ήταν πέρυσι», δήλωσε ο Φλάβιο ντι Τζιάκομο, εκπρόσωπος του γραφείου του ΔΟΜ για τη Μεσόγειο.
Στο διάγραμμα του AP, παρατηρούμε τις διαδρομές των μεταναστών και τις αφίξεις το 2023 και το 2024.
Η αντιμεταναστευτική υστερία και οι πολιτικές προεκτάσεις
Η Camille Le Coz, αναπληρώτρια διευθύντρια του μη κερδοσκοπικού Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής στην Ευρώπη, ανέφερε ότι η παράτυπη μετανάστευση «λαμβάνει υπερβολικά μεγάλη προσοχή σε σύγκριση με το εύρος του ζητήματος και σε σχέση με άλλα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει η Ευρώπη, όπως η κλιματική αλλαγή». Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη διαδρομή για τους μετανάστες είναι από τη Βόρεια Αφρική, μέσω της επικίνδυνης κεντρικής Μεσογείου προς την Ιταλία.
Ωστόσο, φέτος, περίπου 64% λιγότεροι μετανάστες αποβιβάστηκαν στην Ιταλία σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2023, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΟΜ και της Frontex. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι αυτό οφείλεται στην καταστολή που υποστηρίζεται από την ΕΕ στην Τυνησία και τη Λιβύη, η οποία έχει σοβαρές συνέπειες για τους μετανάστες, πολλοί από τους οποίους συλλαμβάνονται και εγκαταλείπονται στην έρημο.
Μένει να δούμε πόσο θα διαρκέσει αυτή η πτωτική τάση. Οι διακινητές προσαρμόζονται γρήγορα και βρίσκουν νέες διαδρομές γύρω από τους συνοριακούς ελέγχους. Στην Ανατολική Μεσόγειο, τη δεύτερη πιο συχνά χρησιμοποιούμενη διαδρομή, οι διακινητές χρησιμοποιούν πλέον ταχύπλοα με πιο επιθετικούς τρόπους για να αποφύγουν τους ελέγχους, στοχεύοντας σε νησιά που βρίσκονται πιο μακριά από τις τουρκικές ακτές στο κεντρικό Αιγαίο, σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές.
Ο αριθμός των μεταναστών που έφτασαν στην Ελλάδα μέσω θαλάσσης και ξηράς τους πρώτους οκτώ μήνες του έτους αυξήθηκε κατά 57%, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο «στοπ» στις επαναπροωθήσεις που έκανε η ελληνική κυβέρνηση μετά το ναυάγιο της Πύλου. Πριν από αυτό, οι περισσότεροι πρόσφυγες φοβούνταν να περάσουν από την Ελλάδα, με αποτέλεσμα να επιλέγουν ακόμη πιο επικίνδυνες διαδρομές προς την Ιταλία.
Η Camille Le Coz, αναπληρώτρια διευθύντρια του μη κερδοσκοπικού Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής στην Ευρώπη.
Ανησυχητική αύξηση στον Ατλαντικό
Εν τω μεταξύ, η παράτυπη μετανάστευση από τη Δυτική Αφρική προς τα Κανάρια Νησιά μέσω του Ατλαντικού, η τρίτη πιο συχνά χρησιμοποιούμενη διαδρομή, έχει υπερδιπλασιαστεί. Περισσότεροι από 25.500 μετανάστες – κυρίως από το Μάλι, τη Σενεγάλη και άλλες χώρες της Δυτικής Αφρικής – είχαν φτάσει στα νησιά μέχρι τις 31 Αυγούστου, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Πολλοί άλλοι μετανάστες έχουν αγνοηθεί κατά μήκος της διαδρομής, όπου οι θυελλώδεις άνεμοι και τα ισχυρά ρεύματα του Ατλαντικού τους δυσκολεύουν.
Φέτος, αρκετές βάρκες μεταναστών, που μετέφεραν μόνο τα λείψανα πολιτών του Μάλι, της Μαυριτανίας και της Σενεγάλης, βρέθηκαν να παρασύρονται μέχρι την Καραϊβική και τη Βραζιλία. Οι ακριβείς αριθμοί είναι δύσκολο να εξακριβωθούν, αλλά η ισπανική οργάνωση για τα δικαιώματα των μεταναστών Walking Borders έχει αναφέρει πάνω από 4.000 θανάτους ή αγνοούμενους.
Αυτή η τάση έχει θέσει τις ισπανικές αρχές σε κατάσταση συναγερμού για το φθινόπωρο, όταν οι συνθήκες στον Ατλαντικό είναι πιο ευνοϊκές για το ταξίδι. Παρά τις επικίνδυνες συνθήκες, οι τάξεις των μεταναστών μεγαλώνουν και περιλαμβάνουν ανθρώπους από τη Συρία και το Πακιστάν, σύμφωνα με τους διασώστες. «Υπάρχουν καταστάσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν, όπως η κατάσταση στα Κανάρια Νησιά», παραδέχθηκε η Le Coz.
Η ελληνική πραγματικότητα για τους ανήλικους είναι ακόμα πιο σκληρή, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που συγκέντρωσε η οργάνωση RSA. Οι ανήλικοι είναι πλέον αποκλεισμένοι και από το ελληνικό σχολείο.
Ανθρωπιστική κρίση και μετανάστευση
Οι ενήλικοι μετανάστες που καταφέρνουν να φτάσουν στα Κανάρια Νησιά συχνά συνεχίζουν την πορεία τους προς την ηπειρωτική Ισπανία ή άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αναζητώντας εργασία και ασφάλεια. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει για χιλιάδες ασυνόδευτους ανηλίκους. Σύμφωνα με την ισπανική νομοθεσία, αυτοί οι νεαροί μετανάστες πρέπει να προστατεύονται από τις τοπικές αρχές, γεγονός που οδηγεί σε υπερπλήρη καταφύγια και πολιτική κρίση.
Νωρίτερα φέτος, οι ηγέτες των νησιών προσπάθησαν ανεπιτυχώς να μοιραστούν την ευθύνη με άλλες περιοχές της Ισπανίας.
Ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ ταξίδεψε πρόσφατα σε τρεις χώρες της Δυτικής Αφρικής, προσπαθώντας να περιορίσει τη μετανάστευση. Στη Σενεγάλη, υπέγραψε συμφωνίες για την προώθηση ευκαιριών προσωρινής εργασίας στην Ισπανία για πολίτες της Σενεγάλης και επαγγελματικής κατάρτισης στη Σενεγάλη. Συμφώνησαν επίσης να εντείνουν την αστυνομική συνεργασία.
Μετανάστες σε φουσκωτή λέμβο προσπαθούν να διασχίσουν τη Μάγχη για να φτάσουν στη Βρετανία, στην παραλία των αμμόλοφων Slack στο Wimereux της Γαλλίας, 4 Σεπτεμβρίου 2024.
Λίγα λόγια για τη μετανάστευση στην Ελλάδα
Στις δομές της ενδοχώρας και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, συνολικά 18.412 άτομα διαμένουν στις 30/6/2024. Στο 18% των διαμενόντων στις δομές δεν παρέχονται βασικές συνθήκες υποδοχής (σίτιση, οικονομική βοήθεια κλπ). Παρά το γεγονός ότι η ελληνική νομοθεσία προβλέπει οικονομική στήριξη για όλους τους αιτούντες άσυλο που διαμένουν στο σύστημα υποδοχής της χώρας, μόνο το 43% των δικαιούχων την έλαβαν.
Αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αποδοτικότητα των κονδυλίων ή αν απλώς δεν έχουν διατεθεί. Στις 30 Ιουνίου 2024, το 26% του συνολικού πληθυσμού στα προσφυγικά κέντρα ήταν ανήλικοι και το 34% γυναίκες.
«Οι κυριότερες χώρες καταγωγής των αιτούντων άσυλο που διαμένουν στις δομές εξακολουθούν να είναι χώρες με εστίες συγκρούσεων, ανατρέποντας το αφήγημα περί αποκλειστικά οικονομικών μεταναστών που συχνά προβάλλεται. Συγκεκριμένα, η κύρια εθνικότητα των διαμενόντων στα κέντρα είναι το Αφγανιστάν (27%), ακολουθούμενο από τη Συρία (23%)», σύμφωνα με την RSA. «Τυχαία» είναι και οι χώρες καταγωγής που θέλει να εξαιρέσει ο Καγκελάριος Σολτς από το γερμανικό άσυλο.
Τα στοιχεία αυτά που παρέχονται από τον υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου μπορεί να είναι παρωχημένα όσον αφορά τους αριθμούς των ευάλωτων ατόμων στις δομές. Φαίνεται ότι ο σχετικός πίνακας που περιλαμβάνεται είναι ακριβές αντίγραφο εκείνου που είχε δοθεί πριν μερικούς μήνες, με ημερομηνία αναφοράς την 31/12/2023.
Το γράφημα της RSA δείχνει τον παραλογισμό με το οικονομικό βοήθημα. Χρήματα προϋπολογισμένα.
Δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις
Παρά τα σημερινά αντιμεταναστευτικά αισθήματα, η γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης, η μείωση των γεννήσεων και η έλλειψη εργατικού δυναμικού έχουν αυξήσει την ανάγκη για μετανάστες εργαζόμενους, προκειμένου να διατηρηθούν οι συντάξεις και να τονωθεί η οικονομική ανάπτυξη.
Καθώς οι μετανάστες συνεχίζουν να μην έχουν ευκαιρίες στις χώρες τους, η φυγή τους θα συνεχίζεται. Επιπλέον, οι αυξανόμενες συγκρούσεις και η αστάθεια σε περιοχές της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Ασίας έχουν εκτοπίσει εκατομμύρια ανθρώπους.
«Δεν υπάρχει μαγική λύση», δήλωσε η Le Coz. «Οι μετανάστες πληρώνουν το τίμημα όλων αυτών: Διακινδυνεύουν τη ζωή τους, αναζητούν εργασία στην Ευρώπη όπου συχνά αντιμετωπίζουν αβέβαιο νομικό καθεστώς για χρόνια και είναι ευάλωτοι σε κάθε είδους εκμετάλλευση». Αυτό τους οδηγεί σε κοινωνικό αποκλεισμό και περιθωριοποίηση, με όλες τις συνέπειες που αυτό συνεπάγεται.
Ενώ υπάρχουν μακροπρόθεσμες λύσεις για την αντιμετώπιση της μη εξουσιοδοτημένης μετανάστευσης, όπως τα προγράμματα προσωρινής εργασίας για τους μετανάστες, αυτές παραμένουν ανεπαρκείς. «Αυτό είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά πρέπει να γίνει σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα και να εμπλακεί περισσότερο ο ιδιωτικός τομέας», πρόσθεσε η Le Coz.
Πηγές: Associated Press, RSA
