Η κρίσιμη απορία – Ποιο μέλλον περιμένει τις επιδοτήσεις για τα ορυκτά καύσιμα;

Πόσα ξοδεύουν οι κυβερνήσεις σε ορυκτά καύσιμα;

Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας (IEA), οι επιδοτήσεις για την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων ανήλθαν το 2023 σε 620 δισεκατομμύρια δολάρια. Αν και αυτό συνιστά μείωση σε σχέση με το ιστορικό υψηλό των 1,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το 2022, η οποία προήλθε από την αύξηση των τιμών λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, το ποσό παραμένει σημαντικό.

Οι επιδοτήσεις αυτές κατανέμονται σχεδόν εξίσου μεταξύ ηλεκτροπαραγωγής, πετρελαίου και φυσικού αερίου, με το ορυκτό κάρβουνο να λαμβάνει ένα πολύ μικρό μερίδιο. Ωστόσο, άλλες οργανώσεις, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), εκτιμούν ότι οι επιδοτήσεις είναι υψηλότερες από αυτές που αναφέρει η IEA. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι άμεσες επιδοτήσεις το 2022 ανήλθαν σε 1,26 τρισεκατομμύρια δολάρια, αλλά αν ληφθούν υπόψη τα περιβαλλοντικά κόστη και τα χαμένα φορολογικά έσοδα, το συνολικό ποσό φτάνει τα 7 τρισεκατομμύρια δολάρια, ή 7,1% του παγκόσμιου ακαθάριστου προϊόντος.

Γιατί επιδοτήσεις;

Οι κυβερνήσεις παγκοσμίως επιδοτούν τα ορυκτά καύσιμα για να συγκρατήσουν τις τιμές που πληρώνουν οι καταναλωτές. Χώρες όπως η Ρωσία, το Ιράν, η Κίνα και η Σαουδική Αραβία είναι οι μεγαλύτεροι δαπανητές, καθώς έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν το κόστος. Ωστόσο, και πολλές φτωχότερες χώρες, όπου το κόστος ενέργειας επηρεάζει περισσότερο τον πληθωρισμό, παρέχουν επιδοτήσεις.

Οι κυβερνήσεις που προσπαθούν να καταργήσουν τις επιδοτήσεις συχνά αντιμετωπίζουν κοινωνικές αναταραχές, όπως συνέβη στη Νιγηρία και την Αγκόλα, όπου οι μαζικές διαδηλώσεις ήταν αποτέλεσμα της αύξησης των τιμών στα καύσιμα.

Ποιο το όφελος αν καταργηθούν;

Η κατάργηση των αναποτελεσματικών επιδοτήσεων θα μπορούσε να ωφελήσει τις αγορές ενέργειας, τους κρατικούς προϋπολογισμούς και τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Ο Συνασπισμός Υπουργών Οικονομικών για Κλιματική Δράση, που περιλαμβάνει εκπροσώπους από περισσότερες από 90 χώρες, τονίζει τη σημασία της σωστής τιμολόγησης των ορυκτών καυσίμων για την επίτευξη των εθνικών στόχων μείωσης εκπομπών άνθρακα και του διεθνούς στόχου για αύξηση της θερμοκρασίας το πολύ κατά 1,5-2,0 βαθμούς έως το τέλος του αιώνα.

Τι έχει γίνει μέχρι σήμερα

Η G20, η ομάδα των 20 μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου, είχε ζητήσει το 2009 την κατάργηση των επιδοτήσεων για τα ορυκτά καύσιμα σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, επαναλαμβάνοντας την έκκληση το 2012. Στις συνόδους του ΟΗΕ για το κλίμα το 2021 και το 2022, η διεθνής κοινότητα συμφώνησε να επιταχύνει τις προσπάθειες για σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων. Αν και έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος, αυτή δεν είναι τόσο γρήγορη όσο αναμενόταν.

Ωστόσο, υπάρχουν παραδείγματα επιτυχίας, όπως η ευρωπαϊκή αγορά δικαιωμάτων εκπομπής άνθρακα, που αναγκάζει τις ρυπογόνες βιομηχανίες να πληρώνουν για τις εκπομπές τους. Ορισμένες χώρες, όπως η Ινδία και το Μαρόκο, έχουν σχεδόν μηδενίσει τις επιδοτήσεις.

Η κατάσταση σήμερα

Στην πρόσφατη σύνοδο του ΟΗΕ για το κλίμα, COP29, που διεξάγεται στο Μπακού, οι συζητήσεις επικεντρώνονται στην αποδοτικότητα των επιδοτήσεων για τα ορυκτά καύσιμα και τα οικονομικά τους παράδοξα. Η διεθνής κοινότητα αναγνωρίζει την ανάγκη για μια «μετάβαση» από τα ορυκτά καύσιμα σε πράσινες μορφές ενέργειας, αν και οι δεσμεύσεις παραμένουν γενικές και χωρίς ποσοτικούς στόχους.

Αν και η κατανάλωση υδρογονανθράκων συνεχίζει να αυξάνεται, οι επιστήμονες του ΟΗΕ προειδοποιούν ότι είναι απαραίτητο να μειωθεί κατά 45% η χρήση ορυκτών καυσίμων μέχρι το τέλος της δεκαετίας, προκειμένου να αποφευχθούν οι χειρότερες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.

Χώρες που προσπάθησαν να καταργήσουν τις επιδοτήσεις, όπως η Νιγηρία και η Αγκόλα, αντιμετωπίζουν μαζικές διαδηλώσεις.

Διαβάστε περισσότερα«Ακραίες πλημμύρες στην Ευρώπη: Όχι πλέον «μία φορά στα 100 χρόνια»»

Ακτιβιστές στην COP29 απαιτούν κατάργηση των ορυκτών καυσίμων (Reuters)