Η ρύπανση του αέρα από αιωρούμενα σωματίδια προκάλεσε εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2022, σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) που δημοσιεύθηκε την Τρίτη. Η έκθεση τονίζει την κακή ποιότητα του αέρα ως σοβαρή απειλή για τη δημόσια υγεία.
Συγκεκριμένα, τουλάχιστον 239.000 θάνατοι στην ΕΕ το 2022 αποδόθηκαν στην έκθεση σε μικροσωματίδια (PM2,5) που υπερβαίνουν το συνιστώμενο όριο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Ο ΕΟΠ, που έχει έδρα την Κοπεγχάγη, αναφέρει ότι οι θάνατοι αυτοί είναι κυρίως πιο συχνοί σε χώρες όπως η Ιταλία, η Πολωνία και η Γερμανία.
Τα μικροσωματίδια, λόγω του μικρού τους μεγέθους, εισέρχονται στους πνεύμονες και μπορούν να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος, επηρεάζοντας σημαντικά όργανα όπως η καρδιά και ο εγκέφαλος. Ο ΠΟΥ συνιστά οι μέσες ετήσιες συγκεντρώσεις των PM2,5 να μην υπερβαίνουν τα 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα, υπογραμμίζοντας ότι ακόμη και οι χαμηλές συγκεντρώσεις ενδέχεται να προκαλέσουν σοβαρούς κινδύνους για την υγεία.
Η κατάσταση της ατμόσφαιρας στην Ευρώπη
Αν και ο αριθμός των θανάτων το 2022 παρουσίασε μείωση 5% σε σχέση με το 2021, το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης παραμένει κρίσιμο. Από το 2005 έως το 2022, οι θάνατοι από μικροσωματίδια μειώθηκαν κατά 45%, γεγονός που δείχνει πρόοδο, αλλά η ΕΕ στοχεύει σε μείωση 55% έως το 2030, σύμφωνα με το σχέδιο δράσης «Μηδενική Ρύπανση».
Δυστυχώς, το 98% των Ευρωπαίων αναπνέει αέρα που υπερβαίνει το όριο του ΠΟΥ για τα αιωρούμενα σωματίδια, όπως διαπιστώθηκε σε έρευνα για λογαριασμό του Guardian. Σχεδόν τα δύο τρίτα του ευρωπαϊκού πληθυσμού ζει σε περιοχές όπου τα επίπεδα PM2,5 είναι διπλάσια από το επιτρεπόμενο όριο, σύμφωνα με ανάλυση που εκπονήθηκε από ερευνητές από την Ολλανδία και την Ελβετία.
Η Βόρεια Μακεδονία είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη ατμοσφαιρική ρύπανση, καθώς τα δύο τρίτα του πληθυσμού της εισπνέουν αέρα που υπερβαίνει το όριο κατά τέσσερις φορές. Η πρωτεύουσα Σκόπια συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο μολυσμένων πόλεων παγκοσμίως.
Επιπλέον, σύμφωνα με άλλη μελέτη, καμία χώρα δεν κατάφερε να πληροί τα πρότυπα του ΠΟΥ για την ποιότητα του αέρα το 2021. Η έκθεση του ΕΟΠ αναφέρει ότι πέρα από τους θανάτους από μικροσωματίδια, περίπου 70.000 θάνατοι οφείλονται στο όζον (O3), κυρίως λόγω οδικής κυκλοφορίας και βιομηχανικών δραστηριοτήτων. Επίσης, το διοξείδιο του αζώτου (NO2), που προέρχεται κυρίως από οχήματα και θερμοηλεκτρικούς σταθμούς, προκάλεσε 48.000 θανάτους το 2022. Η ατμοσφαιρική ρύπανση παραμένει η σημαντικότερη περιβαλλοντική απειλή για την υγεία των Ευρωπαίων.
Η ρύπανση δεν επηρεάζει μόνο την καρδιοαγγειακή υγεία, αλλά έχει επίσης συνδεθεί με ψυχικές και νευρολογικές διαταραχές. Υπάρχουν μελέτες που συνδέουν τα αιωρούμενα σωματίδια με καταστάσεις όπως η κατάθλιψη και η σχιζοφρένεια.
Νομικά μέτρα και αποζημιώσεις
Αναγνωρίζοντας την ατμοσφαιρική ρύπανση ως τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική απειλή για τη δημόσια υγεία, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε φέτος νέους νομικά δεσμευτικούς κανόνες για την ποιότητα του αέρα, οι οποίοι περιλαμβάνουν και τη δυνατότητα αποζημίωσης για τους πολίτες που πλήττονται από τη ρύπανση.
Παρά τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα τα τελευταία χρόνια, η Κομισιόν έχει προσφύγει στο Δικαστήριο της ΕΕ κατά αρκετών κρατών-μελών, όπως η Γαλλία, η Πολωνία, η Ιταλία και η Ρουμανία, τα οποία κρίθηκαν ένοχα για παραβάσεις. Σε περιπτώσεις παραβίασης των ορίων λόγω αδράνειας των αρχών, οι πολίτες θα έχουν το δικαίωμα να προσφύγουν κατά των κυβερνήσεών τους και να διεκδικήσουν αποζημιώσεις για τυχόν βλάβες στην υγεία τους.
