Η κλιματική αλλαγή έχει σοβαρές επιπτώσεις που ξεπερνούν τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ, πάνω από το 75% της ξηράς στον πλανήτη έχει γίνει πιο ξηρό τις τελευταίες δεκαετίες, μια μη αναστρέψιμη αλλαγή που πλήττει ιδιαίτερα τη Μεσόγειο και ενδέχεται να προκαλέσει κύματα κλιματικής μετανάστευσης.
Η έκθεση της Συνθήκης του ΟΗΕ για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης (UNCCD) διαπιστώνει ότι το 77,6% των παγκόσμιων χερσαίων εκτάσεων έχουν γίνει πιο ξηρές τα τελευταία τριάντα χρόνια σε σύγκριση με την προηγούμενη τριακονταετία. Παράλληλα, οι ξηρές περιοχές του πλανήτη έχουν επεκταθεί κατά 4,3 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, έκταση μεγαλύτερη από αυτήν της Ινδίας, και πλέον καλύπτουν το 40,6% της ξηράς, εκτός από την Ανταρκτική.
Η ξηρασία δεν επηρεάζει μόνο τα οικοσυστήματα αλλά και την ανθρώπινη ευημερία και υγεία, καθώς η υποβάθμιση των εδαφών απειλεί την πρωτογενή παραγωγή. Στην Αφρική, η αυξανόμενη ξηρότητα έχει συνδεθεί με πτώση του ΑΕΠ κατά 12% μεταξύ 1990 και 2015.
«Η ξηρασία είναι μια προσωρινή κατάσταση, ενώ η ξηρότητα είναι μια μόνιμη κατάσταση μειωμένης υγρασίας» εξηγεί ο Ιμπραχίμ Τίο, εκτελεστικός γραμματέας της UNCCD.
Σήμερα, το 30,9% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε ξηρότοπους, ποσοστό που έχει αυξηθεί από 22,5% το 1990. Χωρίς άμεσες ενέργειες κατά της κλιματικής αλλαγής, εκτιμάται ότι ο αριθμός αυτός θα φτάσει τα 5 δισεκατομμύρια έως το 2100.
Από τη μεγάλη ξηρασία στην Ισπανία το 2022. Η Μεσόγειος είναι hotspot της κλιματικής αλλαγής (Reuters)
«Υπαρξιακή απειλή»
Περίπου 2,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε ξηρότοπους σήμερα, με τον αριθμό αυτό να αναμένεται να εκτοξευθεί στα 5 δισεκατομμύρια έως το τέλος του αιώνα, αν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα κατά της κλιματικής αλλαγής. Η έκθεση υπογραμμίζει ότι οι ξηρασίες μπορεί να τελειώνουν, αλλά όταν το κλίμα μιας περιοχής γίνει πιο ξηρό, η δυνατότητα επιστροφής στις προηγούμενες συνθήκες χάνεται.
«Τα ξηρότερα κλίματα που επηρεάζουν μεγάλες εκτάσεις παγκοσμίως δεν θα επιστρέψουν στην αρχική τους κατάσταση και αυτή η αλλαγή αναδιαμορφώνει τη ζωή στη Γη» προειδοποιεί ο Ιμπραχίμ Τίο. «Η ανάλυσή μας αποκαλύπτει μια υπαρξιακή κρίση που επηρεάζει δισεκατομμύρια ανθρώπους».
Η έκθεση, με τίτλο Η Παγκόσμια Απειλή των Ξηρών Εδαφών, παρουσιάστηκε στη διεθνή σύνοδο της UNCCD που διεξάγεται στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας με τη συμμετοχή σχεδόν 200 χωρών. Σύμφωνα με άλλη έκθεση του ΟΗΕ, οι ξηρασίες προκαλούν ζημιές 300 δισ. δολαρίων ετησίως και αναμένεται να επηρεάσουν το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού μέχρι το 2050.
Μια πρόσφατη μελέτη της NASA δείχνει ότι η συνολική ποσότητα γλυκού νερού στη Γη έχει αρχίσει να μειώνεται απότομα από τον Μάιο του 2014, παραμένοντας σε ανησυχητικά χαμηλά επίπεδα. Οι ερευνητές ανησυχούν ότι οι ήπειροι εισέρχονται σε μια μακρά ξηρή περίοδο.
Η νέα έκθεση της UNCCD αναφέρει ότι περισσότερα από τα δύο τρίτα της χέρσου του πλανήτη χάνουν την ικανότητα κατακράτησης νερού, μια τάση που θα επιδεινωθεί αν δεν μειωθούν δραστικά οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ο ΟΗΕ ζητά τώρα επενδύσεις 2,6 τρισ. δολαρίων ετησίως για την καταπολέμηση της ερημοποίησης και της υποβάθμισης των εδαφών.
Χώρες της Αφρικής όπως η Σομαλία ζουν ήδη τις επιπτώσεις ενός ξηρότερου κλίματος (Reuters)
«Ζοφερό μέλλον» για τη Μεσόγειο
Η κατάσταση ξηρότητας στην Ευρώπη φτάνει το 95,9% της χερσαίας έκτασης, με τη Νότια Ευρώπη και τη Μεσόγειο να πλήττονται περισσότερο. Η περιοχή αυτή αντιμετωπίζει «ένα ζοφερό μέλλον» καθώς οι ημι-ερημικές συνθήκες επεκτείνονται.
Η Μεσόγειος είναι γνωστό «hotspot» της κλιματικής αλλαγής, με τις θερμοκρασίες να αυξάνονται ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Στην Ελλάδα, η ερημοποίηση απειλεί μεγάλο μέρος της νότιας ηπειρωτικής χώρας και τα νησιά των Κυκλάδων.
Η τάση αυτή μπορεί να έχει σοβαρές οικονομικές συνέπειες στη Μεσόγειο, όπως έχει ήδη συμβεί στην Αφρική, όπου η ξηρότητα έχει οδηγήσει σε μείωση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος κατά 12% μεταξύ 1990 και 2015. Παγκοσμίως, η απώλεια πρωτογενούς παραγωγής λόγω ερημοποίησης αναμένεται να φτάσει τους 30 εκατομμύρια τόνους καλαμποκιού, 21 εκατομμύρια τόνους σιταριού και 19 εκατομμύρια τόνους ρυζιού έως το 2040.
Η μείωση της υγρασίας των εδαφών θα αυξήσει επίσης τη συχνότητα και την ένταση των πυρκαγιών, προειδοποιεί η UNCCD. Για την αναχαίτιση αυτής της τάσης, ο ΟΗΕ ζητά δραστική μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων και την υιοθέτηση καλύτερων πρακτικών διαχείρισης των εδαφών, καθώς και επενδύσεις σε μέτρα εξοικονόμησης νερού, όπως η ανακύκλωση λυμάτων, η συλλογή βρόχινου νερού και η στάγδην άρδευση.
«Για δεκαετίες, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι οι αυξανόμενες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ευθύνονται για την παγκόσμια θέρμανση. Τώρα, για πρώτη φορά, ένας επιστημονικός φορέας του ΟΗΕ προειδοποιεί ότι η χρήση ορυκτών καυσίμων προκαλεί μόνιμη ξήρανση σε μεγάλο μέρος του κόσμου, με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες» δήλωσε ο επικεφαλής επιστήμονας της UNCCD, Μπάρον Ορ. «Η προσαρμογή δεν είναι πλέον προαιρετική – είναι επιτακτική ανάγκη».
