Τα τελευταία χρόνια, οι θαλάσσιοι καύσωνες έχουν γίνει πιο συχνοί, επηρεάζοντας όχι μόνο τις θαλάσσιες συνθήκες αλλά και τον καιρό στη στεριά, προκαλώντας σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Το καλοκαίρι του 2023, οι χώρες της βορειοδυτικής Ευρώπης βρέθηκαν αντιμέτωπες με πρωτοφανείς θερμοκρασίες στην επιφάνεια της θάλασσας, οι οποίες σε ορισμένες περιοχές, όπως βόρεια της Ιρλανδίας, υπερέβησαν τα κανονικά επίπεδα κατά 5 °C.
Η πρόσφατη επιστημονική έρευνα δείχνει ότι η ανάπτυξη αυτού του φαινομένου ενισχύθηκε από την επικράτηση ενός ατμοσφαιρικού αντικυκλώνα, οδηγώντας σε έναν από τους πιο παρατεταμένους (περίπου 16 ημέρες) και έντονους θαλάσσιους καύσωνες που έχουν καταγραφεί στην περιοχή τα τελευταία χρόνια.
Οι ακραίες θερμοκρασίες της θάλασσας είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση της νεφοκάλυψης πάνω από τον ωκεανό και την αύξηση των θερμοκρασιών στη στεριά, συμβάλλοντας ακόμα και στη δημιουργία βροχοπτώσεων από θερμικές καταιγίδες, όπως αναφέρει το climatebook.
Οι θαλάσσιοι καύσωνες φαίνεται να προκαλούν αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα και της υγρασίας, καθώς και πιο ασθενείς ανέμους στις παράκτιες περιοχές, με αποτέλεσμα την αύξηση της θερμικής δυσφορίας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Στην παρακάτω εικόνα απεικονίζεται η μέση θερμοκρασιακή ανωμαλία στην επιφάνεια της θάλασσας κατά την περίοδο κορύφωσης του θαλάσσιου καύσωνα (19-25 Ιουνίου 2023), συγκριτικά με την περίοδο αναφοράς 1982-2012. Οι θαλάσσιοι καύσωνες κατηγοριοποιούνται με χρώματα: με μαύρο περίγραμμα για κατηγορία II, με διαγραμμίσεις για κατηγορία III, και με κίτρινο περίγραμμα για κατηγορία IV.
Τα δεδομένα της περιόδου προέρχονται από το σετ δεδομένων OSTIA. Πηγή: Berthou et al., (2024)
Από τον Μάιο του 2023, ο Βορειοδυτικός Ατλαντικός παρουσίασε αυξημένες θερμοκρασίες, ενώ το πρώτο μισό του Ιουνίου χαρακτηρίστηκε από παρατεταμένη ηλιοφάνεια και υψηλές θερμοκρασίες αέρα. Αυτές οι συνθήκες, σε συνδυασμό με χαμηλό κυματισμό και ασθενή παλίρροια, οδήγησαν σε αύξηση της θερμοκρασίας του επιφανειακού στρώματος του ωκεανού κατά 2.4 °C μέσα σε μόλις 6 ημέρες (10-16 Ιουνίου 2023).
Πώς επηρεάζουν τον καιρό στη στεριά
Η στρωμάτωση του ωκεανού, που προκλήθηκε από τις παραπάνω συνθήκες, είχε ως αποτέλεσμα η θερμότητα να παραμένει εγκλωβισμένη στο ρηχό, επιφανειακό στρώμα του ωκεανού. Ο θαλάσσιος καύσωνας προκάλεσε αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα κατά 0.6 °C και αύξηση του υετού κατά 23% πάνω από τη Βρετανία, μέσω της θαλάσσιας αύρας που μετέφερε θερμότητα και υγρασία από τη θάλασσα στη στεριά. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι οι βροχοπτώσεις που παρατηρήθηκαν οφείλονται σε ισχυρές ανοδικές κινήσεις αερίων μαζών, οι οποίες δεν θα ήταν πιθανές χωρίς τις υψηλές θερμοκρασίες της θάλασσας.
Η παρουσία του θαλάσσιου καύσωνα οδήγησε επίσης σε μειωμένη νεφοκάλυψη, εντείνοντας την ηλιακή ακτινοβολία και αυξάνοντας περαιτέρω τη θερμοκρασία της θάλασσας. Ο καύσωνας έληξε στις αρχές Ιουλίου 2023, λόγω της ανάμειξης της υδάτινης στήλης από ισχυρούς ανέμους που συνοδεύουν ένα ατμοσφαιρικό σύστημα χαμηλής πίεσης.
Το απαισιόδοξο σενάριο
Η μελέτη υπογραμμίζει ότι η τάση θέρμανσης των τελευταίων 20 ετών είναι υπεύθυνη για την ένταση του θαλάσσιου καύσωνα. Σύμφωνα με τα πιο απαισιόδοξα σενάρια κλιματικής αλλαγής (RCP8.5), η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας θα μπορούσε να δημιουργήσει συνθήκες όπου οι μελλοντικοί θαλάσσιοι καύσωνες (2070-2098) θα είναι πιο έντονοι.
Τα αποτελέσματα της μελέτης επιβεβαιώνουν προηγούμενες παγκόσμιες έρευνες που δείχνουν ότι οι θαλάσσιοι καύσωνες οδηγούν σε αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα και της υγρασίας, καθώς και σε πιο ήπιους ανέμους στις παράκτιες περιοχές, με αποτέλεσμα την αύξηση της θερμικής δυσφορίας το καλοκαίρι.
Η συχνότητα εμφάνισης θαλάσσιων καυσώνων αυξήθηκε κατά 54%
Οι θαλάσσιοι καύσωνες, που αποτελούν ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω της κλιματικής αλλαγής, χαρακτηρίζονται από σημαντική αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της θάλασσας για παρατεταμένες περιόδους. Εμφανίζονται σε οποιοδήποτε σημείο του ωκεανού, ανεξαρτήτως εποχής, και συχνά η θερμότητα φτάνει μέχρι τα βαθύτερα στρώματα της θάλασσας.
Οι θαλάσσιοι καύσωνες προκαλούν απότομες αλλαγές στα θαλάσσια οικοσυστήματα και καταστροφές στις ιχθυοκαλλιέργειες, με σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο.
Η συχνότητα των θαλάσσιων καυσώνων έχει αυξηθεί κατά 54% τα τελευταία 100 χρόνια, με καταστροφικές συνέπειες για τα θαλάσσια οικοσυστήματα, τη βιομηχανική αλιεία και τις κοινωνίες που εξαρτώνται από αυτά.
Καταστροφικές συνέπειες
Οι ακραίες θερμοκρασίες στον ωκεανό μπορεί να προκαλέσουν αιφνίδιο θάνατο, ασθένειες ή γενετικές ανωμαλίες σε θαλάσσιους οργανισμούς (όπως θηλαστικά, ψάρια και δάση kelp), αποχρωματισμό κοραλλιών και τοξική άνθιση φυτοπλαγκτού, όπως αναφέρεται σε προηγούμενο άρθρο του ΕΚΠΑ από τους Σοφία Δαρμαράκη (μεταδιδακτορική ερευνήτρια) και Διονύση Ραΐτσο (Επικ. Καθηγητή Θαλάσσιας Βιολογίας).
Πολλά θαλάσσια είδη μεταναστεύουν λόγω της απότομης αύξησης της θερμοκρασίας, με αποτέλεσμα την αναδιοργάνωση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η εξαφάνιση ή υποβάθμιση των θαλάσσιων λιβαδιών ενδέχεται να συμβάλλει στην εκπομπή CO2 στην ατμόσφαιρα.
Οι επιπτώσεις των θαλάσσιων καυσώνων στις οικοσυστημικές υπηρεσίες γίνονται εμφανείς μέσω της μείωσης των αποθεμάτων θαλάσσιων ειδών που εκμεταλλεύεται η βιομηχανία αλιείας, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμό της τροφής, αύξηση της ανεργίας και εντάσεις μεταξύ χωρών. Ο τομέας των υδατοκαλλιεργειών πλήττεται επίσης, καθώς οι θαλάσσιοι καύσωνες προκαλούν ασθένειες στα καλλιεργούμενα είδη, μειώνοντας τις υπηρεσίες και τα οικονομικά οφέλη. Αντίστοιχες επιπτώσεις παρατηρούνται και στη βιομηχανία του τουρισμού και της ερασιτεχνικής αλιείας.
