Οι έφηβοι εκτίθενται καθημερινά σε μια πληθώρα θεωριών συνωμοσίας και παραπληροφόρησης, καθώς περιηγούνται στους λογαριασμούς τους στα social media. Αυτό αποκαλύπτει μια νέα μελέτη του News Literacy Project, η οποία εντοπίζει τη δυσκολία των εφήβων να αναγνωρίσουν ψευδείς πληροφορίες στο διαδίκτυο. Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η εκπαίδευση για τον αλφαβητισμό στα μέσα ενημέρωσης είναι περιορισμένη για τους περισσότερους μαθητές, με αποτέλεσμα να έχουν αδύναμη ικανότητα διάκρισης μεταξύ αντικειμενικών και μεροληπτικών πηγών πληροφόρησης. Τα ευρήματα προέρχονται από τις απαντήσεις περισσότερων από 1.000 εφήβων ηλικίας 13 έως 18 ετών.
Η Κιμ Μπόουμαν, ανώτερη διευθύντρια έρευνας του News Literacy Project και συντάκτρια της έκθεσης, τόνισε ότι «ο ειδησεογραφικός αλφαβητισμός είναι θεμελιώδης για την προετοιμασία των μαθητών ώστε να γίνουν κριτικά σκεπτόμενα μέλη της κοινωνίας, κάτι που θα πρέπει να είναι ένας από τους κύριους στόχους της δημόσιας εκπαίδευσης». Προειδοποίησε ότι αν δεν διδάξουμε στους νέους τις απαραίτητες δεξιότητες για την αξιολόγηση των πληροφοριών, θα μείνουν σε μειονεκτική θέση ως πολίτες και σε προσωπικό επίπεδο καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Αναγνωρίζοντας τις θεωρίες συνωμοσίας
Σύμφωνα με την έκθεση, το 80% των εφήβων που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δηλώνουν ότι συναντούν περιεχόμενο σχετικό με θεωρίες συνωμοσίας στις διαδικτυακές τους ροές, με το 20% να εκτίθεται σε τέτοιο περιεχόμενο καθημερινά. Οι θεωρίες περιλαμβάνουν αφηγήσεις όπως η πεποίθηση ότι η Γη είναι επίπεδη, ότι οι εκλογές του 2020 ήταν νοθευμένες και ότι τα εμβόλια Covid-19 είναι επικίνδυνα. Παρά το γεγονός ότι οι έφηβοι δεν πιστεύουν όλες τις θεωρίες που βλέπουν, το 81% όσων εκτίθενται σε τέτοιο περιεχόμενο δήλωσαν ότι πιστεύουν τουλάχιστον μία.
Η Μπόουμαν σημείωσε ότι αυτές οι αφηγήσεις είναι σχεδιασμένες να είναι ελκυστικές και να καλύπτουν βαθιές ψυχολογικές ανάγκες, όπως η επιθυμία για κοινότητα και κατανόηση. Πολλοί έφηβοι βλέπουν την πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας ως μέρος της ταυτότητάς τους.
Η έκθεση επίσης αναφέρει ότι οι ευκαιρίες εκπαίδευσης στα μέσα ενημέρωσης είναι περιορισμένες, με μόλις έξι πολιτείες να έχουν κατευθυντήριες γραμμές για τη διδασκαλία του αλφαβητισμού στα μέσα ενημέρωσης και μόνο τρεις να το απαιτούν στα δημόσια σχολεία.
Οι έφηβοι εκφράζουν την επιθυμία να διασφαλίσουν ότι οι αναρτήσεις τους περιέχουν σωστές πληροφορίες. Πώς, λοιπόν, ελέγχουν οι ίδιοι τα γεγονότα, δεδομένου ότι μια μειοψηφία παρακολουθεί ενεργά ειδήσεις ή έχει παρακολουθήσει μαθήματα γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης;
Σύμφωνα με την ανάλυση, λιγότερο από το 40% των εφήβων που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφεραν ότι είχαν λάβει οποιαδήποτε διδασκαλία γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2023-24.
Διακρίνοντας τις αξιόπιστες πηγές
Στη διάρκεια της μελέτης, οι έφηβοι κλήθηκαν να διακρίνουν μεταξύ διαφορετικών τύπων πληροφοριών που συναντούν στο διαδίκτυο, καθώς και να αναγνωρίσουν αληθινές ή ψεύτικες φωτογραφίες και να κρίνουν την αξιοπιστία των πηγών πληροφόρησης. Περισσότεροι από τους μισούς απέτυχαν να αναγνωρίσουν ένα επώνυμο περιεχόμενο ως διαφήμιση, ενώ περίπου το ίδιο ποσοστό δεν κατάλαβε ότι ένα άρθρο με «σχόλιο» στον τίτλο αφορούσε τη γνώμη του συγγραφέα.
Ωστόσο, οι έφηβοι τα πήγαν καλύτερα στην αναγνώριση των «χορηγούμενων» αποτελεσμάτων της Google ως διαφημίσεις, αν και το 40% πίστευε ότι αυτό σήμαινε ότι τα αποτελέσματα ήταν δημοφιλή ή υψηλής ποιότητας. Μόνο το 8% κατηγοριοποίησε σωστά τις πληροφορίες και στα τρία παραδείγματα.
Έλεγχος των γεγονότων
Οι έφηβοι ένιωθαν πιο σίγουροι στον εντοπισμό ψευδών ειδήσεων όταν χρησιμοποιούσαν οπτικό υλικό. Δύο τρίτα των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι μπορούσαν να κάνουν αντίστροφη αναζήτηση εικόνας στο Google για να βρουν την αρχική πηγή μιας εικόνας, ενώ το 70% μπορούσε να διακρίνει σωστά μεταξύ μιας εικόνας που δημιουργήθηκε από τεχνητή νοημοσύνη και μιας πραγματικής.
Όταν ρωτήθηκαν αν μια φωτογραφία ενός λιωμένου φωτεινού σηματοδότη ήταν «ισχυρή απόδειξη ότι οι υψηλές θερμοκρασίες στο Τέξας έλιωσαν τα φανάρια τον Ιούλιο του 2023», οι περισσότεροι έφηβοι απάντησαν σωστά, αλλά περίπου το ένα τρίτο πίστευε ότι η φωτογραφία από μόνη της ήταν ισχυρή απόδειξη για την αλήθεια του ισχυρισμού.
Περίπου το 70% των εφήβων μπορούσαν να διακρίνουν σωστά μεταξύ μιας εικόνας που δημιουργήθηκε από τεχνητή νοημοσύνη και μιας πραγματικής.
Η Μπόουμαν εξέφρασε την ανησυχία της ότι δεν υπήρχε διαφορά στις επιδόσεις των μαθητών ανά ηλικία, αναρωτώμενη αν οι έφηβοι έχουν συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορούν πάντα να πιστεύουν στα μάτια τους όταν πρόκειται για τις εικόνες που βλέπουν στο διαδίκτυο. «Τα ραντάρ τους φαίνεται να είναι σε εγρήγορση για να αναγνωρίσουν παραποιημένες ή κατασκευασμένες εικόνες», πρόσθεσε.
Κοινοποιήσεις και θεωρίες συνωμοσίας
Όσον αφορά την κοινοποίηση περιεχομένου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι έφηβοι επιθυμούν να διασφαλίσουν ότι οι αναρτήσεις τους περιέχουν σωστές πληροφορίες. Πώς, λοιπόν, ελέγχουν τα γεγονότα; Ανάμεσα στους εφήβους που δήλωσαν ότι επαληθεύουν τις ειδήσεις πριν τις μοιραστούν, η Μπόουμαν σημείωσε ότι χρησιμοποιούν τη μέθοδο της πλευρικής ανάγνωσης, η οποία περιλαμβάνει μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο για να εξετάσουν την πηγή της δημοσίευσης, μια τακτική που εφαρμόζουν και οι επαγγελματίες ελεγκτές γεγονότων.
